vrijeschool boom veelgestelde vragen
Vrijeschool

Veelgestelde vragen over de vrijeschool

De interesse in vrijescholen groeit opvallend. Nieuwe initiatieven voor scholen schieten als paddenstoelen uit de grond en de interesse naar tegenwoordig trendy thema's zoals bewust ouderschap, duurzaam speelgoed en gezonde voeding is enorm. Steeds meer ouders worden nieuwsgierig naar de vrijeschoolvisie en zoeken antwoorden op de vragen die ze hebben en de (voor)oordelen die ze horen.

Sinds ik mij kan herinneren krijg ik in mijn vrijeschoolloopbaan vragen over de vrijeschool en de antroposofie. Helemaal niet gek natuurlijk aangezien ik daarmee een andere weg dan de standaard weg bewandel. Om als nieuweling wegwijs te worden in alle informatie en oordelen die je hoort over de antroposofie, schreef ik eerder al een kennismaking met de antroposofie. Bij deze nu een artikel waar ik antwoord geef op de bij mij bekende, meest brandende vragen over het vrijeschoolonderwijs.
Het zijn mijn woorden, mijn overwegingen en mijn ervaringen als vrijeschoolleerling, vrijeschooljuf en vrijeschoolmoeder. Heb je aanvullingen, verbeteringen, nog meer vragen die opgehelderd mogen worden? Laat gerust een berichtje achter!

Klaar voor de start...af!

Druk op het plusje voor het antwoord. Of scroll helemaal naar beneden voor filmpjes en achtergrondinformatie!

1. Wat is het grootste verschil tussen vrijscholen en andere scholen?
Op de vrijeschool is er gelijk verdeelde aandacht voor de ontwikkeling van intellectuele, creatieve, kunstzinnige, praktische, motorische en sociale vaardigheden. Jongens en meisjes leren rekenen, schrijven, lezen, breien, toneelspelen, bewegen op muziek, tekenen, filosoferen, samenwerken, zingen, vreemde talen, luisteren, boetseren, aardrijkskunde, tekenen, geschiedenis en ga zo maar door. Lees het artikel: Vrijeschool – weet waar je aan begint!
2. Wat is de grootste overeenkomst tussen vrijscholen en andere scholen?
Op vrijescholen leren kinderen net zo goed rekenen, schrijven, lezen en al die ‘standaard’ vakken. Elke leerling wordt net als op andere scholen voorbereid op het halen van het eindexamen.  
3. Wat is dan het grote voordeel van een vrijeschool?
Kinderen leren naast het normale vakkenpakket een hele hoop andere vakken en vaardigheden. En dat alles zonder de enorme prestatiedruk die op veel andere scholen heerst. Kinderen mogen lang kind zijn; in de kleuterklassen mag nog gespeeld worden, er is op de basisschool aandacht voor bewegend leren en activiteiten in de natuur, ze krijgen handelings- en ervaringsgericht onderwijs en huiswerk blijft lang achterwege. Op vrijescholen wordt niet een vat gevuld, maar een vlam ontstoken. Kinderen leren zogenaamde softskills waardoor zij optimaal zijn voorbereid op een toekomst waarbij vooral creatieve, innovatieve, zelfbewuste, open minded mensen zich onderscheiden.

Natuurlijk worden kinderen op andere scholen ook groot! En toch kies ik voor de vrijeschool omdat ik mijn kinderen de luxe gun om in rust, kwaliteit te leren in plaats van onder voortdurende prestatiedruk voorbereid te worden om zo snel mogelijk groot te worden. (Lees het artikel Innovatieve mensen of radartjes voor de economie?)

4. Welke kinderen worden op een vrijeschool aangenomen?
Op vrijescholen zijn alle kinderen welkom, onafhankelijk van religie, etniciteit of wereldaanschouwing. Ook het inkomen van de ouders speelt geen rol.
5. Wie was Rudolf Steiner en wat heeft hij met de vrijeschoolpedagogiek te maken?
Rudolf Steiner is de grondlegger van de vrijeschoolpedagogiek. Lees hier mijn artikel Wie was Rudolf Steiner? De antroposofie ligt ten grondslag aan de vrijeschoolpedagogiek, maar is geen lesstof voor de kinderen.
6. Moet een kind kunstzinnig begaafd zijn om geschikt te zijn voor de vrijeschool?
Nee, de vrijeschool is er voor iedereen. De docenten zullen, met bewustzijn voor de talenten die de kinderen zelf mee brengen, het onderwijs zo proberen vorm te geven dat ieder kind tot zijn of haar recht komt.
Door het kunstzinnig leren van reguliere stof of het leren met inzet van het hele lijf, worden, zo blijkt uit hersenonderzoek, de hersens anders aangesproken. Op die manier scholen kinderen zich in een gedifferentieerd waarnemingsvermogen op de wereld en ontwikkelen zij een creatieve, inventieve en scheppende talenten.  
7. Gaan vooral kinderen met leerproblemen naar de vrijeschool?
Nee, alle kinderen zijn welkom op de vrijeschool. Vrijescholen krijgen wel vaak kinderen die later instappen omdat ze op een andere school niet op hun plek waren of over het hoofd werden gezien.
8. Klopt het dat op vrijescholen geen cijfers worden gegeven en je ook niet kan blijven zitten?
Het klopt dat in de lagere school geen cijfers worden gegeven. Het werk van de kinderen wordt natuurlijk wel beoordeeld. Er wordt naast de resultaten ook gekeken naar de individuele ontwikkelingen van het kind op het gebied van leren en persoonlijkheid. Lees hier over het getuigschrift.
Slechts in zeer uitzonderlijke gevallen blijft een kind zitten op een vrijeschool. Samen met de ouders is dan gekeken naar waar een kind het beste op zijn plaats is. Het leerresultaat alleen resulteert niet in zitten blijven.
9. Zijn de kinderen zonder die cijfers wel gemotiveerd om te leren?
Het vrijeschoolonderwijs is in grote mate handelings- en ervaringsgericht. Eigen initiatief leren kinderen op vrijeschool niet door prestatiedruk, maar ontstaat vanzelf door het enthousiasme van de kinderen, de interesse en het rijk aangeboden vakkenpakket.
Uit onderzoek is gebleken dat kinderen van vrijescholen leren veel langer leuk vinden en een grotere intrinsieke motivatie hebben om te leren dan kinderen van reguliere scholen.  
10. Hoe is de toetsing en rapportage op vrijescholen?
De kerndoelen van de overheid voor het onderwijs, gelden ook voor vrijescholen.
De meeste vrijescholen gebruiken landelijk gerenommeerde toetsen als het Cito leerlingvolgsysteem. Gedurende de (10-minuten) gesprekken met de ouders, spreken ouders en leerkrachten over de leervorderingen van de kinderen. Naast de cognitieve leerresultaten zijn daarbij ook de sociaal-emotionele en motorische ontwikkeling van belang.

Aan het einde van elk schooljaar krijgen de leerlingen een getuigschrift. In het getuigschrift zit een persoonlijk deel voor de leerlingen, dat in een kunstzinnige vorm is gegoten. Het overige deel is aan de ouders en daarin worden de ontwikkelingen van het kind per vakgebied beschreven. 

11. Is de antroposofie zweverig?
Dat is een heel interessant punt. Uiteindelijk is dat natuurlijk een mening en iedereen is vrij om een eigen mening te hebben. Voor iemand die reïncarnatie onzin of zweverig vindt, heeft dan natuurlijk gelijk op dit punt. Voor de mensen die geloven dat er meer is tussen hemel en aarde, zal het waarschijnlijk minder zweverig zijn. Als je leeft met de antroposofie, dan geeft de antroposofische geesteswetenschap een net zo grote zekerheid als de algemeen aanvaarde wetenschap. Voor diegene is de antroposofie dus niet zweverig, maar alledaagse realiteit. De antroposofie en thema’s zoals reïncarnatie zijn geen onderdeel van de lesstof.
12. Was Rudolf Steiner racistisch?
Rudolf Steiner leefde in het begin van de 20ste eeuw. Rassenleer was in tegenstelling tot tegenwoordig in die tijd niet een uitzonderlijk onderwerp van gesprek. Rudolf Steiner zei echter dit:
“Wie het tegenwoordig heeft over rassen, naties en stamverbanden als idealen, die spreekt vanuit impulsen die de mensheid ontredderen. En als hij meent met deze zogenaamde idealen de mensheid te dienen, dan is dat onwaar. Want niets zal de neergang van de mensheid meer bevorderen, niets de vooruitgang meer belemmeren, dan het zich beroepen op en het vasthouden aan idealen van ras, volk en bloed,”

Elk mens is volgens de antroposofie in de kern aan elkaar gelijk, ongeacht huidskleur, religie, etniciteit of wat dan ook. We zijn allemaal onderdeel van de ontwikkeling van de mens, ieder op zijn eigen plekje op de aarde, met zijn eigen talenten, zijn eigen karma en onder invloed van de culturele en maatschappelijke invloeden waarin we groot worden. Niemand is minder of meer dan de ander, maar we zijn wel allemaal verschillend.

13. Wat gebeurt er op een vrijeschool als mijn kind extra hulp nodig heeft?
Sommige kinderen vallen op in de klas. Soms gaan dingen te makkelijk en soms heeft een kind steun nodig op zijn ontwikkelingsweg. De extra steun kan nodig zijn op het gebied van de motorische-, emotionele- of cognitieve ontwikkeling.
Achter elke klassenlereaar staat een heel team bereid om mee te kijken en mee te denken. In dat zorgteam werken verschillende disciplines samen, zoals een intern begeleider, kunstzinnige therapeut, remedial teacher en schoolarts.
Samen wordt gekeken welke hulp nodig is en in overleg met de ouders komt er dan een hulpplan. Kinderen krijgen extra begeleiding in de klas, aangepaste opdrachten, therapie, werk in een plusklas of soms wordt gezocht naar passende begeleiding buiten school.
14. Hoe sluiten vrijescholieren hun vrijeschoolcarriëre af?
60% van hun leerlingen gaan naar HAVO/VWO en 40% naar het VMBO (op reguliere basisscholen ligt dat percentage precies andersom).
15. Is een overstap tussen het vrijeschool- en het reguliere onderwijs mogelijk?
De overstap van de vrijeschool naar de reguliere middelbare school verloopt doorgaans probleemloos. Vrijeschoolkinderen worden vaak getypeerd als creatieve denkers, betrokken bij de school. Uit wetenschappelijk onderzoek blijkt bovendien dat vrijeschoolleerlingen het leren leuk blijven vinden, ook aan het einde van de schooltijd.
16. Betekent de naam vrijeschool dat er geen regels zijn?
Vrijescholen zijn niet vrij van regels. Docenten op een vrijeschoolse basisschool zijn eerder authoritatief; de leerkracht geeft leiding, is begripvol, betrokken en biedt de kinderen een liefdevolle begrenzing.
Dat vrije is oorspronkelijk een verwijzing naar het vrij zijn van overheidsbemoeienissen (dat is nu niet meer het geval) en de onderwijssoort waar kinderen in hun ontwikkeling gesteund worden een vrij denkend, voelend en willend mens te zijn.

De basis van de vrijeschool ligt in Duitsland waar de eerste Waldorfschool werd opgericht. Waldorf is de naam van een sigarettenfabriek. Voor de kinderen van de arbeiders uit die fabriek ontstond de eerste Steinerschool.

17. Leren kinderen over de antroposofie?
Nee, de antroposofie ligt ten grondslag aan de vrijeschoolpedagogiek, maar is geen lesstof voor de kinderen.
18. Dragen mensen van de vrijeschool allen geitenwollensokken?
Er zijn mensen van de vrijeschool die geitenwollensokken dragen, net als dat er meer mensen op deze wereld dit soort sokken dragen. Warmte is een interessant thema waarover binnen de antroposofie vaak over gesproken wordt. Lees maar dit artikel. Wol in een uitstekende leverancier van warmte en werkt regulerend. Wie de waarde van wol weet in te schatten, draagt graag wol en dus ook wel eens geitenwollensokken.
19. Leren kinderen op een vrijeschool hun naam dansen?
Nee, naamdansen is geen apart vak op een vrijeschool. Kinderen krijgen wel euritmieles. Euritmie is een bewegingsvak. Omdat het een niet regulier bekend vak is, ontstaan er wel eens mooie ideeën over. Het idee over naamdansen kan ontstaan omdat euritmie een alfabet kent, waarmee je natuurlijk je naam kan vormgeven.
20. Wat is euritmie?
Euritmie is een beweging- of dansvorm en in dit DIT artikel lees je daar alles over.
21. Welke rol spelen digitale media in de vrijeschool?
Op vrijescholen blijft de computer lange tijd buiten de deur en hangen er in de klassen nog ‘ouderwetse’ borden. Vrijescholen zijn niet tegen digitale middelen, maar zijn wel voorstanders van een bewust gebruik. Bij kleine kinderen zijn dit soort media gewoonweg nog niet nodig, kinderen komen vroeg genoeg in aanraking met digitale middelen en lopen om die reden nooit een achterstand op in hun digitale kennis. Digitale deskundigen raden digitale media ook af in het (basis)onderwijs en niet zonder reden, lees maar dit artikel.

Levend onderwijs is inspirerend en met een computer kan je geen band opbouwen. Een leerkracht die aan het werk is, zet aan tot werken. Het zelf ervaren en het zelf doen, inspireert en maakt leergierig.

In de middelbare school spelen digitale middelen natuurlijk een steeds grotere rol. Kinderen leren ook bewust omgaan met digitale- en sociale media.

22. Waarom hebben de kinderen in de basisschool zo lang dezelfde leerkracht?
Het is wetenschappelijk bewezen dat een goede band met een leerkracht de belangrijkste basis is voor leren. Om dat te kunnen waarborgen blijven leerkrachten gedurende meerdere jaren bij een klas. Een bijkomend voordeel is dat de leerkracht de kinderen goed leert kennen en daardoor beter in kan gaan op de ontwikkelingsvragen en de talenten van een kind.
In Duitsland, het geboorteland van de vrijschool, is dit gegeven op elke school bekend en hebben kinderen standaard de eerste 4 jaar dezelfde leerkracht. Op vrijeschoolse basisscholen in Nederland gebeurt het vaak dat al na 3 jaar een wissel plaats vindt. 6 jaar dezelfde leerkracht is het streven.

Soms krijgt de vrijeschool wel eens het verwijt dat je geluk of pech met een leerkracht kan hebben. Uit ervaring kan ik zeggen dat het natuurlijk wel eens voorkomt dat de band met een kind soms ingewikkeld is, maar dat meestal echt grote problemen ontstaan door een niet werkende band tussen de ouders en de leerkracht. Dat heeft ook altijd zijn weerslag op de band tussen het kind en de leerkracht.
Als leerkracht vond ik het opvallend dat juist de kinderen waarmee ik een ingewikkelde band had, mij het meest hebben doen werken waardoor ze stevig in mijn hart verankert zijn geraakt. Door dat werken samen hebben we ons ook kunnen vinden in die jaren samen.

23. Wat betekent periodeonderwijs?
Op een vrijeschool wordt de eerste twee uur van elke dag periodeonderwijs gegeven. Gedurende 3 of 4 weken werken de kinderen aan een bepaald vakgebied en diepen een bepaald onderwerp helemaal uit, waardoor een grote binding met de stof ontstaat. Lees dit
24. Is vaccineren slecht volgens de antroposofie?
Veruit de meeste ouders die hun kinderen op de vrijeschool hebben, doen gewoon mee met het rijksvaccinatieprogramma. Een kleinere groep ouders kiest er voor om, onder begeleiding van een arts, de inentingen uit te stellen en op een later tijdstip alsnog te doen. Er zijn ook ouders die er voor kiezen om bepaalde inentingen weg te laten of hun kinderen geen vaccinaties te geven. Als je je gaat verdiepen in de wereld van de farmacie en vaccinaties, dan kom je in een woelige, ondoorzichtige wereld vol heftige meningen. Voor meer info kijk bijvoorbeeld op de site van Kritisch Prikken en het RIVM.

Vanuit antroposofisch oogpunt heeft ziekte een doel. Na ziek te zijn geweest, ben je niet alleen beter, maar voel je je ook als het ware herboren en vol goede moed. Bij kinderen zie je vaak dat ze na bijv. koorts een ontwikkelingsstap maken.
Rudolf Steiner was voorstander van het zo natuurlijk mogelijk omgaan met de mens. Wat zijn mening zou zijn over het huidige rijksvaccinatieprogramma staat in de sterren geschreven.

Zo denk ik erover: Vaccineren, een vrije keus?

‘….Op 15 april 2019 brachten de Medische Sectie aan het Goetheanum en de internationale federatie van antroposofische artsenverenigingen (IVAA) gezamenlijk een statement inzake vaccinaties uit…..’ Lees hier hun statement.

25. Mogen kinderen uit 'antroposofische gezinnen' alleen met antroposofisch speelgoed spelen en waarom is dat soort speelgoed zo goed?
Veel ouders die hun kinderen naar de vrijschool sturen hebben een bewuste levenshouding. Over veel aspecten in de opvoeding wordt nagedacht. Speelgoed is daar een onderdeel van.

Wat vind jij mooier, een massief houten eettafel in de kamer of een plastic variant? De meeste mensen zullen kiezen voor de mooie materialen en gunnen hun kinderen daarom ook om met echte, natuurlijke materialen groot te worden. Extra fijn is dat natuurlijk speelgoed ‘open-eind-speelgoed’ is. Dat is speelgoed waarvan het doel en de emotie niet zo is vastgelegd als bij veel plastic speelgoed vaak wel het geval is. Veel ouders van vrijeschoolkinderen zien het gebruik van dit soort speelgoed in de school, zien de meerwaarde en wensen voor hun kinderen thuis een net zo fijn spel in vrijheid en vol fantasie.

Ik denk dat de ouders die momenteel hun kinderen naar de vrijeschool sturen een mix hebben thuis van ‘mooi’ speelgoed en standaard speelgoed.

26. Is bomen knuffelen een onderdeel van de vrijeschoolse lesstof?
Een van de meest gehoorde grapjes over de vrijeschool is dat vrijescholieren bomen knuffelen. Dat beeld is ontstaan omdat mensen die zich verbinden met de vrijeschool vaak er een bewustere levenshouding op nahouden. Men is meer bewust van hoe er om wordt gegaan met de aarde en hoe voedsel geproduceerd wordt. Door de jaarfeesten die op de vrijeschool gevierd worden en door lesstof waar letterlijk de natuur wordt bestudeerd (akkerbouw, heemkunde, sterrenkunde, plantenkunde, enz.), ontwikkelen kinderen een bewustere blik voor het leven met de seizoenen en de noden van de aarde. Bewustzijn voor de aarde is momenteel ook buiten de vrijeschool actueel en broodnodig, dus in die zin heeft de aarde baat bij veel bomenknuffelaars.
27. Bidden aanhangers van de antroposofie tot Rudolf Steiner?
De antroposofie is geen religie, Rudolf Steiner geen God. Dus nee. Natuurlijk zijn er mensen, net als op andere scholen die geloven in een God of hogere macht. Naar die God of macht zullen mensen bidden.
Uit het antroposofisch gedachtengoed is het initiatief ontstaan tot het ontwikkelen van een religieuze gemeenschap. Dat is de Christengemeenschap.
28. Is de vrijschool een Christelijke school?
Vrijescholen zijn er voor iedereen, onafhankelijk van religie, etniciteit of wereldaanschouwing. Ouders kiezen er zelf thuis voor wat zij hun kinderen op dit vlak willen meegeven.

Op vrijescholen wordt wel veel aandacht besteed aan het ritme van de seizoenen. Daarbij passen ook een aantal jaarfeesten. In de Europese- Christelijke traditie zijn dat het Sint-Michaëlsfeest, het Sint-Maartensfeest, advent, Kerstmis en Driekoningen, Maria Lichtmis, Pasen, Pinksteren en het Sint-Jansfeest. Iedere school legt daarbij andere accenten en de invulling verandert ook naarmate de kinderen ouder worden. Het Christelijke aspect is daarbij secundair.

Op de vrijeschool worden verhalen verteld uit de verschillende godsdiensten die de aarde rijk is. Denk daarbij aan de Islam, het Zoroathrisme, het Christendom en bijvoorbeeld het Boeddhisme.

Is de vrijeschool een religieuze school? Lees het antwoord daarop uitgebreid hier.

29. Waarom viert men al die jaarfeesten?
Voor kinderen is een jaar lang en onoverzichtelijk. Het vieren van jaarfeesten brengt een prettige, feestelijke structuur aan. Op feesten kunnen we ademen. Na het harde werken, volgt altijd de vreugde van een feest. Het geeft kinderen houvast in de tijd en het brengt kwaliteit aan het alledaagse leven. 
30. Ben je een antroposoof als je je kinderen naar de vrijeschool brengt?
Als je je kinderen naar de vrijeschool brengt dan ben je jezelf met je eigen achtergrond en voorkeuren. Eigenlijk bestaat er geen antroposoof, je kan leven met de antroposofie of de antroposofie als inspiratiebron hebben. De meeste vrijeschoolouders kiezen bewust voor de vrijeschool en halen inspiratie uit de antroposofie.

Wil je mijn krenten-in-de-pap-antroposofische levensstijl leren kennen? Lees dit

31. Waarom moeten ouders extra bijdragen op een vrijeschool?
Om een rijk programma aan de kinderen aan te kunnen bieden zijn extra middelen nodig om daarin te kunnen voorzien. Leerkrachten hebben een maximaal aantal werkuren en de school heeft de financiële middelen voor een basispakket voor het onderwijs. Mooie (biologische) materialen zoals wol, bijenwas, krijtjes, schriften, houten speelgoed, etc. kosten extra geld. De school maakt ook extra kosten voor docenten die op andere reguliere scholen niet werken. Om onze kinderen die extra’s te kunnen meegeven is een (vrijwillige) ouderbijdrage nodig. De meeste scholen hebben een inkomsten afhankelijke bijdrage. Geld zou volgens de antroposofische visie nooit een rol mogen spelen bij het wel of niet kunnen betalen van een school.

Kinderen gedijen vaak het beste op een school als er een prettige driehoeksverhouding bestaat tussen de ouders, het kind en de school. Een goede ouderparticipatie komt ook de leerresultaten ten goede en is daarbij ook gewoon leuk (nadat je even gezucht hebt want thuis is er ook nog veel te doen 😉 ).
En daarom is het fijn als ouders naar de ouderavonden komen, er luizenvaders zijn, jaartafelmoeders, ouders zijn die de jaarmarkt organiseren en ouders die soms even helpen de klas te vegen. De rijkdom van de jaarfeesten kan alleen bestaan met de hulp van ouders. 

Stond je vraag er niet bij of was een antwoord niet duidelijk genoeg, laat gerust een berichtje achter!

The challenge of Rudolf Steiner

Laat een antwoord achter

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Ontdek meer van Waldorf Inspiration

Abonneer je nu om meer te lezen en toegang te krijgen tot het volledige archief.

Lees verder