Sint-Maarten

Op 11 november vieren we Sint-Maarten; de feestdag met als motief goedheid, de offerbereidheid en deemoed. Sint-Maarten is het eerste lichtfeest van de donkere tijd in het jaar. We steken de eerste kaarsjes aan. 🕯

Waar in oorsprong rond deze tijd van het jaar slecht de armen van deur tot deur gingen om te vragen naar zielenbrood, is Sint-Maarten sinds de laatste eeuw een kinderfeest geworden. Op vrijescholen en in sommige delen van Nederland lopen kinderen al zingend door de straten in de hoop op fruit of een snoepje.

In ons gezin horen bij dit feest mooie zelfgemaakte lampionnen, waarmee de kinderen in het donker zingend lopen. Wij eten op de avond van 11 november in het donker met het kaarslicht van onze lantaarns. We bakken Sint-Maartens broodmaantjes die we met elkaar delen en ik vertel voor het slapengaan een verhaal over offerbereidheid en het zorgen voor anderen.

Maar wie was Sint-Maarten?

De legende van officier Maarten

Sttt, wees stil! Hoor je daar in de verte het getrappel van paardenhoeven? Het is een dag in november. Loodzware, grijze wolken bedekken de hemel en een ijzige wind blaast de laatste dorre bladeren van de bomen en laat ze in eindeloze cirkels over de koude aarde tollen. Door een dichtbebost woud rijdt over kronkelige paadjes een groepje jonge mannen op statige paarden. Het zijn jonge soldaten van het Romeinse leger. Onder hen is ook Maarten.

Zo begint het verhaal dat jaarlijks de kinderen op vrijescholen horen over het leven van Maarten, officier in het leger van keizer Julianus Apostata. Maarten leefde ongeveer 400 jaar na Christus. Voor de poort van de Franse stad Amiens zag hij op een koude herfstavond een bedelaar staan. Zijn metgezellen reden de arme man voorbij, maar Maarten kreeg medelijden en sneed zijn officiersmantel doormidden en gaf de helft aan de bedelaar. In de nacht die volgt verschijnt de bedelaar in de dromen van Maarten. Volgens de legende was deze bedelaar een verschijning van Christus. Maarten verlaat het leger, bekeert zich, sticht een klooster waar hij zich ontfermt over de armen en wordt later bisschop. Zijn sterfdag gedenkt men op 11 november.

Drie-eenheid

Op veel vrijescholen is Sint-Maarten de tweede heilige in de reeks van drie heiligenfeesten, Sint Joris, Sint-Maarten en Sint Nikolaas, die in de herfsttijd voorbij komen, voordat het kerstkindje/licht geboren wordt. Op veel interculturele initiatieven van de waldorfschool wordt in deze tijd soms gekozen voor andere lichtjesfeesten zoals bijvoorbeeld Divali, het geestenfeest of Día de Muertos. Deze heiligenfeesten vormen, met weliswaar een christelijke basis - maar toch met zeer universeel menselijke waarden, een mooie drie-eenheid die past bij het antroposofisch gedachtegoed.

Daar waar Michaël ons aanmoedigt vol moed onze wilskracht te tonen en goede daden te verrichten, zo spreekt Sint Maarten ons hart aan. Maarten staat met zijn goede daad symbool voor mededogen en naastenliefde.

Sint Nicolaas spreekt weer een heel andere kwaliteit in ons mensen aan. Met zijn wijsheid en kennis over de mensheid roept Sinterklaas ons op ons eigen bewustzijn te vergroten. Durf jezelf in de spiegel aan te kijken zodat je een beter mens kan worden?

Zo vertegenwoordigen de drie heiligenfeesten samen drie kwaliteiten van onze menselijke ziel: ons denken, voelen en willen.

Begin van de winter

Begin november was vroeger de tijd waar de oogst binnengehaald moest zijn, het vee op stal ging en de grote Sint-Maartens-vruchtbaarheidsvuren ontstoken werden om het einde van de oogsttijd te vieren. De wintertijd begon. November heet ook wel de slachtmaand omdat het overtollige vee geslacht werd. Met het sterven van de natuur, de slachttijd en het donker worden van de aarde, voelde de dood dichtbij. Het is een bijzondere tijd van het jaar waar de wereld van de nacht en de wereld van de dag dichtbij elkaar voelbaar zijn. Deze donkere herfsttijd wordt ook wel naar het heidense Samhain vernoemd. Men bracht lichtjes in uitgeholde oogst naar de kerkhoven om de voorouders te gedenken en hen te bedanken voor hun hulp aan de goede oost.

Leestip: Samhain, Halloween, Allerheiligen en Allerzielen

Op vrijescholen is de traditie om knollen uithollen. Wie eens op een school is rondgelopen rond de begin dagen van november kent wel de bijzondere geur die in de lokalen hangt. Maar knollen zijn niet zo eenvoudig te bewerken, je moet flink wat werk verrichten om de knol uit te holen. Steeds vaker zie je ook papieren lantaarns of de eenvoudiger te bewerken pompoenen die ons doen denken aan de warme zon.

Aarderitme

Het gebruik van vruchten uit de aarde on uit te hollen, kent een mooie achtergrondgedachte. In het ritme van het jaar waar in de tijd van lente naar zomer toe, de aarde op ons stukje van de planeet als het ware uitademt, is er een inademende beweging voelbaar in de tijd van de herfst naar de winter. Die uitademing richting zomer beschrijft een fase van bloeien, groeien, ontspanning en letterlijk naar buiten gaan. De natuur neemt ruimte in, dijt uit, groeit omhoog en strekt zich uit richting zon. De inademing die je op weg naar de winter kan voelen is eerder samentrekkend, concentrerend, en meer naar binnen toe in onszelf in en onze warme huizen gekeerd. Ook in de natuur trekken de levenskrachten zich terug in de aarde, de zonnekracht wordt opgeslagen in de zaden en bollen onder aarde als een belofte voor na de winter en een nieuwe cyclus weer naar buiten toe.

Om deze reden is de knol, als laatste vrucht onder de grond, een mooi symbool van opgeslagen zonne- en warmtekracht in de aarde, die we, verbonden met ons eigen groeiende innerlijke licht, graag laten stralen met Sint Maarten.Met het lichtje in onze lantaarns koesteren we de zomer en dragen we het licht met ons mee in de wintertijd tot de dagen weer langer en lichter worden.

Een fijn lichtjesfeest!

Sint-Maarten op de jaartafel

In november passen bruine of donkerrode doeken op de jaartafel. Het is een hele dankbare tijd omdat de meeste jaartafelschatten gewoon in de natuur te vinden zijn. Een mooie steen, boomschors, dennenappels, kastanjes en mooie bladeren zijn prachtig op de jaartafel. En als er dan ook nog een dwergenfamilie mag komen wonen is het helemaal feest.

Bij ons thuis maken we lantarens voor op de jaartafel en hangen er mooie herfstknutsels op het raam. Hoe je zoiets moois maakt lees je in mijn blog over inspiratie voor de herfst.

Voor andere jaarfeesten klik hier.
Wil je meer lezen over hoe je een jaartafel kan maken, kijk hier.

Meer inspiratie voor de jaarfeesten vind je op Facebook, Instagram, YouTube of Pinterest.

Lantaren maken

Het is met Sint-Maarten een mooie traditie om een knol uit te hollen. De knol is het laatste gewas uit de aarde dat we oogsten voor het begin van de wintertijd. In de knol dragen we op 11 november het lichtje, dat symbool staat voor het licht in ons dat ons de weg zal wijzen door de donkere tijd van het jaar. In dat kleine lichtje dragen we de lichtkracht van de zon, de maan en de sterren, waarover we in de vele liedjes zingen

Hoe je een knol uit moet hollen leer je in deze video.

Deze pentagondodecaëder lantaren is natuurlijk wel een prachtig papieren alternatief. Hoe maak je die lantaren? Kijk deze video of lees hieronder de beschrijving.

Boeken voor Sint-Maarten

1. Sint-Maarten en het beertje van Maja Dusikowa
2. Lichtjes voor Sint-Maarten van Jannine Staring
3. Bobbi viert Sint-Maarten van Monica Maas
4. Tessel viert Sint-Maarten van Marianne Witte
5. De drie bruiloftsgaven van Ineke Verschuren
6. De geschenken van de kabouter uit De kaboutersprookjes van Ineke Verschuren

Klik op het plusje om de legende van Sint-Maarten te lezen of klik hier voor ene linkje naar YouTube, waar ik het verhaal vertel.

Sintmaartensliedjes zingen

Onder dit artikel zie je een paar linkjes naar YouTube. Ik zing sintmaartensliedjes zodat jullie bij interesse mee kunnen zingen en ze zo kunnen leren. Je kan ook in YouTube mijn playlist voor Sint-Maarten bekijken. Succes!