Temperament en Planetentypen – Persoonlijkheidstypen vanuit de antroposofie
Waarschijnlijk al sinds het begin van de mensheid is de mens op zoek naar een soort indeling van mensen in categorieën. Een opdeling in soort stam, religieuze oorsprong, huidkleur, afkomst, geslacht, intelligentie. Maar ook categoriseren we naar karaktertype, bewegingstype, lichaamstype, voedingstype, planetentype, temperament en waarschijnlijk nog veel meer. Men heeft zelfs geprobeerd (of probeert het nog) om criminelen aan de hand van bepaalde (uiterlijke) kenmerken te categoriseren. Waarom doen we dat eigenlijk?
Gelijkwaardig maar niet hetzelfde
Het zit in onze aard om graag tot een groep te willen behoren. En de neiging zit zelfs diep in ons systeem om mensen buiten te sluiten die anders zijn dan onze eigen ‘categorie’. Iedereen die op ons lijkt is gevoelsmatig veilig en dat wat we niet kennen is onveilig. Rutger Bregman schreef in zijn boek De meeste mensen deugen interessante inzichten over dit thema.
Het staat als een paal boven water, ook binnen de antroposofie, dat we allemaal gelijkwaardig zijn. Maar het is onrealistisch en niet naar waarheid om te zeggen dat wij mensen allemaal gelijk zijn. Ieder mens is een unicaat.
We mensen behoren tot de soort mens. Anders dan bij bijvoorbeeld dieren is onze biografie niet af te lezen aan de biografie van soortgenoten of zelfs familieleden. We zijn afhankelijk van waar we op de wereld geboren worden, in welke familie we geboren worden en welke mensen wij op ons levenspad ontmoeten. En als je antroposofisch kijkt, is onze biografie zelfs afhankelijk van wie wij in de kern zijn, welke geestelijke ontwikkeling wij al hebben doorgemaakt en wat ons voorgenomen levenspad is. Ieder van ons schrijft in het boek des levens zijn eigen, unieke biografie.
Het is uiterst interessant om te kijken naar de verschillen tussen mensen. Ten eerste is het boeiend om zo naar jezelf te kijken en jezelf op die manier bewuster waar te nemen. Ten tweede is het interessant om juist door het besef dat we zo verschillend zijn, met meer waardering en interesse de ander te zien en juist te leren van de schoonheid van dat wat anders is dan wie jij bent.
Welke verschillen zijn er?
Vanuit de persoonlijkheidsleer van de psychologie kennen we bijvoorbeeld introversie en extraversie. Het meer teruggetrokken en het meer uitgesproken, naar buiten gerichte karakter. Deze persoonlijkheidstypes staan aan de basis van de zogenaamde big five. Een theorie die de persoonlijkheid van een mens opdeelt in 5 clusters van persoonlijkheidstrekken. Het zijn pogingen de constitutie of psychische grondtoon van mensen te kunnen vatten.
Er zijn nog veel meer theorieën die graag gebruikt worden. Belangrijk is het om te beseffen dat de wereld slecht zelden zwart/wit is. De beschrijvingen van persoonlijkheidstypes is dat vaak wel, in tegenstelling tot de mens, waarbij wellicht die grondtoon te ontdekken is in het verder zeer kleurrijke geheel.
Wie ben jij?
Ook op vrijescholen, in de orthopedagogiek en in de antroposofische gezondheidszorg wordt er gekeken naar de persoonlijkheid van mensen. Wie is dat kind dat voor mij staat? Wat vraagt het van mij? Wat zijn de talenten? Waar liggen de leerpunten? Hoe kan ik dit kind begeleiden zodat het zich optimaal kan ontwikkelen? Ondersteun ik wat het kind al van zichzelf meebrengt, of geef ik het kind de kans ook andere kanten in zichzelf te ontwikkelen?
Om het kind goed te kunnen ondersteunen op zijn/haar ontwikkelingsweg gebruikt men naast de moderne inzichten van de psychologie ook graag inzichten vanuit de constitutie, de temperamenten en de planetentypes in verbinding met de zevenjaarsfasen.
Van 0 tot 7 jaar
In de eerste zevenjaarsfase ligt de focus van de ontwikkeling van het fysieke lichaam. Daarom kijk je in deze fase naar het lichamelijketype. Kleine kinderen hebben nog een relatief groot hoofd in verhouding tot het verdere lichaam. Terwijl bij een volwassene het hoofd slecht 1/8 deel is van het lichaam, is bij de baby het hoofd nog 1/4 deel en in de kleuterleeftijd ongeveer 1/6 deel. Maar niet alle kinderen zijn gelijk. Sommige kinderen neigen naar een smallere gestalte met een relatief klein hoofd en sommige kinderen naar een eerder ronde gestalte met een relatief groot hoofd. Zouden die verschillen ons iets kunnen zeggen over de innerlijke belevingswereld van het kind? Lees hier meer daarover.
Van 7 tot 14 jaar
In de tweede zevensjaarsfase van 7 tot 14 jaar kan je op een andere manier kijken naar de constitutie. De ontwikkeling van het levenslichaam in de focus en om die reden zijn de temperamenten interessant om te bekijken. De temperamenten vinden hun oorsprong in het oude Griekenland en speelden tot in het begin van de 20ste eeuw een belangrijke rol in de geneeskunde en de psychologie. De temperamentenleer vindt zijn basis in de kijk naar de vier lichaamssappen: bloed, slijm, gele- en zwarte gal. Een overheersing van 1 van de 4 sappen zou iets kunnen zeggen over het karakter van de mens. Hoewel men tegenwoordig niet meer kijkt naar de lichamelijke hoeveelheid van deze sappen, kan je de verschillende karakter-kleuren wel degelijk nog in deze tijd gebruiken om meer inzicht te krijgen in de constitutie van het kind.
Van 14 tot 21 jaar
In de derde zevenjaarsfase van 14 tot 21 jaar is de ontwikkeling van het astraallichaam in de focus. Je zou dat lichaam als je het vereenvoudigd betracht, ook wel zielenlichaam kunnen noemen. Interessant bij deze fase zijn de verschillende zielentypes die in verbinden worden gebracht met de planeten. Er bestaan verschillende vormen om de planetentypen te karakteriseren, die komen grofweg overeen. Toch beschrijf ik hier voornamelijk de 7 planetentypen zoals Rudolf Steiner die heeft geïnterpreteerd. Die zijn weer gestoeld op de, in de middeleeuwen zeer veel gebruikte 7 planetentypen die in verbinding werden gebracht met de 7 deugden (en 7 hoofdzonden) en zelfs tot in de kunst en literatuur tot uiting werden gebracht.
Het temperament
Het flegmatische type:
Flegma is het Griekse woord voor slijm.
De flegmaticus is het watertype. Rustig, kalm en een echte levensgenieter. Deze mensen blijven in elke situatie ontspannen, hebben eindeloos veel geduld, zijn trouw, wat langzaam en hebben niet veel behoefte aan veel contacten. Ze zijn dromerig, hebben veel tijd nodig en zijn grote liefhebbers van eindeloos lekker eten.
Als je een karikatuurschets zou maken van de flegmaticus dat zou je een persoon maken met een wat lijzig postuur, met harmonische proporties of wellicht ietwat rond. Deze persoon heeft een matte oogopslag of wellicht bijna verbaasde blik en staat met een ontspannen, in zichzelf rustende houding in de wereld.
Het cholerische type:
Cholè is het Griekse woord voor gele gal.
De cholericus is het vuurtype. Initiatiefrijk, actief en vol levenskracht. Deze mensen houden van de waarheid, zijn snel geïrriteerd en opvliegend als iets niet loopt zoals zij zich hebben voorgesteld. Ze nemen de leiding, hebben een doorzettingsvermogen tot ze compleet op zijn en zijn gefocust op de toekomst.
Als je een karikatuurschets zou maken van de cholericus dan zou je een persoon maken met gedrongen, kleine postuur, met vurige, vastbesloten blik en een resolute en krachtige lichaamshouding.
Het melancholische type:
Melas cholè is het Griekse woord voor zwarte gal.
De melancholicus is het aardetype. Nadenkend, begrijpend en heel bewust in het leven staand. Deze mensen zijn ernstig, intellectueel, soms wat zwaarmoedig of zorgelijk. Ze houden van een goed overzicht, dragen gevoelens en gebeurtenissen diep met zich mee, verinnerlijken met grote fantasie en hebben een sterk geheugen.
Als je een karikatuurschets zou maken van de flegamaticus dan zou je een lang persoon maken met een wat hangende lichaamshouding en een betekenisvolle blik in de ogen. De houding is wat naar binnen gekeerd en oogt wat in gedachten verzonken.
Het sanguinische type:
Sanguis is het Griekse woord voor bloed.
De sanguinicus is het luchttype. Opgewekt, vrolijk en vol interesse in het leven staand. Deze mensen houden van veel mensen om zich heen, afwisseling, zijn snel afgeleid en soms wat oppervlakkig. Ze zijn als vlinders, levendig, sociaal, de vliegende kiep met altijd een beetje tijd tekort.
Als je een karikatuurschets zou maken van de sanguinicus dan zou je een slanke persoon maken met een stralende blik en een bijna dansende levenshouding. Beweeglijk en kleurrijk.
Meer lezen:
Vrijeschoolpedagogie Dick Crum - Werken met temperamenten
De planetentypen
In elke mens schuilt een klein zonnestelsel. Van de warmte van de zon tot de daadkrachtigheid van Mars; alle kenmerken die we de planeten toedichten vormen een plekje in ons. Lang geleden leefde de mens nog intensief in samenhang met de de zon, de maan en de planeten. De hemellichamen werden gepersonaliseerd en hun aanwezigheid was van invloed op het leven op aarde. Tegenwoordig zijn we niet meer zo verbonden met de planeten en zijn we ons nog maar half bewust van de krachten die de planeten toch daadwerkelijk uitoefenen. Wie kijkt er nog met ontzag naar de zon en beseft zich dat de zon de bron is van al het leven? Wie is zich nog zo bewust van de maan die invloed uitoefent op de zeeën en verbonden is met de cyclus van de vrouw? En er is zoveel meer.
Elke planeet staat voor een bepaald zielentype en hoewel in elke mens alle planetentypes schuilgaan, is het interessant of er een grotere verbondenheid te ontdekken valt met 1 of meerdere planetentype. Het is natuurlijk aan jou om je af te vragen of de typeringen door mensen zijn bedacht of dat de kracht die elke afzonderlijke planeet uitoefent op de aarde daadwerkelijk overeenkomstig is met de kenmerken die ik nu zal benoemen.
Maan
De kracht die de maan brengt is het spiegelen en de ontspannenheid. Maantypes zijn geneigd alles uit de omgeving diep in zich op nemen en tot een stuk van zichzelf te maken. Het zijn de wat dromerige, kunstzinnige, passieve mensen.
Mercurius
Mercurius is de planeet van de handelaar, de bijdehante slimmerik, de vlugge, vrolijke grappenmaker en ook van de bedrieger. Het is het beweeglijke type, waar altijd een beetje chaos heerst. Uiterlijk is deze mens rustig, innerlijk is het denken vlug en in staat snel verbanden te leggen. Het mercuriustype is in staat zich snel aan te passen en neigt soms wat tot oppervlakkigheid.
Venus
Venus is aanwezig in de mensen die harmonie nastreven. Het is de planeet van de schoonheid, de liefde en de verleidelijkheid, zelfs zo verleidelijk dat je aan haar verslaafd kan raken. Venus is de planeet van de naastenliefde. Afgunst is de valkuil.
Mars
Daadkrachtige mensen, mensen vol moed en prestatiedrang hebben veel kracht van Mars in zich. Het zijn de topsporters, de mensen die op de barricaden gaan, de uitdagers, maar ook de gewelddadige types, relschoppers en macho’s die overdreven pronken met hun spierballen en waaghalzigheid. Marstypes zijn gericht op de buitenwereld en staan al handelend met 1 been in de toekomst. Mars staat voor de moed. De valkuil is woede.
Jupiter
Het jupitertype is een heerser. Het innerlijke leven is zeer actief, maar staat in harmonische verbinding met de buitenwereld. Deze mensen willen altijd zorgen voor orde in de chaos. Ze kunnen ook ietwat overtuigd zijn van hun eigen gelijk, of zelfs fanatiek doorslaan in hun overtuiging van hun allesomvattende mening. Jupitertypes staan voor hoop en moet oppassen met hoogmoed.
Saturnus
Saturnuskrachten uiten zich in de mens door een ernstig, plichtsgetrouw en ambitieus, vasthoudend karakter. Het zijn de ikbewuste types, die naar buiten toe passief lijken, maar van binnen actief zijn in hun gedachtewereld. Het geheugen is belangrijk voor Saturnustypes. Ze reageren dan ook vaak secundair, omdat alles eerst tot een product van het geheugen moet worden gemaakt, alvorens zij er mee aan het werk kunnen.
Zon
De kracht die de zon brengt is de openhartigheid en het vol zelfbewustzijn in het leven staan. Het zijn de personen die een warm karakter hebben. De zon is het ideaal, het stralende, harmonieuze middelpunt. Het gevoelsleven en intellect zijn gelijk ontwikkeld. Deze mens is als het ware ons toekomstbeeld; de harmonische samenkomst van alle deugden in ons mensen met bovenaan de rechtvaardigheid.
Andere planeten
Ter aanvulling en overweging de niet door Rudolf Steiner genoemde planetentypen:
Uranus
Opvallend aan de planeer Uranus is dat hij dwars ligt in de dierenriem. En dat is dus ook de kracht die deze planeet is toegeschreven: de eeuwige dwarsligger. Eigenwijs, altijd de eigen weg willen gaan, zich niet willen aanpassen. Het zijn de individualisten, maar ook wel de eenzamen, de outsiders in onze gezelschap.
Neptunus
De kracht die Neptunus ons brengt is de empathie en de bevlogenheid. De invloed van deze planeet is te zien in de mens vol idealen, dromen en de onbaatzuchtige hulpverlener.
Pluto
Pluto brengt intensiteit en confrontatie. Niets gaat bij mensen met veel Plutokracht vanzelf, alles moet ter discussie gesteld worden en dat maakt dat deze mensen vaker worstelen met zichzelf en de omgeving. De Plutonische mens is zowel positief als negatief intens.
Tot zover
Tot zover de zogenaamde antroposofische persoonlijkheidstypen. Zoals gezegd, is de mens altijd een rijk kleurenpalet en nooit in een bepaald hokje te stoppen; laat staan goed of fout. Het zo kijken naar mensen geeft inspiratie om bewuster te worden van wie jij bent en te leren van andere mensen die andere kwaliteiten met zich meebrengen.
Verder lezen:
Dit vind je misschien ook leuk
Het zesvoudige pad
08/05/2021
De constitutietypen – Persoonlijkheidstypen vanuit de antroposofie
06/05/2020