Het 3- en het 4- ledig mensbeeld

In mijn eerste blog over antroposofie voor beginners, las je een kennismaking met de antroposofie als maatschappelijke stroming, waar je antwoorden kan vinden op levensvragen. De antroposofie kan je inspireren om een bewustere kijk op de mens te hebben, op de zingeving van het leven, op de ontwikkeling van het individu in samenhand met de cultuur en de natuurlijke omgeving waarin we leven.

Wie zich wil laten inspireren door de antroposofie, wie gebruik wil maken van bijvoorbeeld antroposofische zorg of wie kinderen naar een vrijeschool wil laten gaan, doet er goed aan zich te verdiepen in het 3- en 4- ledig mensbeeld. Hoe dat precies zit zal ik in dit blog uitleggen.
Luister deze tekst via YouTube of via mijn podcastkanaal op Spotify.

Het is goed om te weten dat de antroposofie geen deel uitmaakt van het vrijeschoolcurriculum, maar dat deze manier van kijken je op weg kan helpen meer inzicht te krijgen in de natuurlijke ontwikkeling van kinderen en de ontwikkelingsvragen op het levenspad van de mens.

3- ledig mensbeeld

De mens bestaat uit een fysiek lichaam, een ziel en de menselijke geest.
Het fysieke lichaam kunnen we vastpakken, de ziel heet meer algemeen bekend onze psyche (dat waarmee je naar de psycholoog kan gaan) en de geest is jouw individualiteit, dat extra stukje wat blijft leven na de dood en opnieuw geboren wordt.

Dat wil ik je nog een beetje gedetailleerder uitleggen.

Het fysieke lichaam ontwikkelt zich na de conceptie en verdwijnt na het sterven. Het is onze jas, onze zichtbare verschijningsvorm in dit aardse leven.

De geest is het deel van de mens wat na de dood blijft doorbestaan. De geest is altijd gezond en ontwikkelt zich gedurende meerdere levens.

De ziel is de verbinding tussen lichaam en geest. Door de ziel is de geest in staat zich uit te drukken in dit leven. 
De ziel geeft uiting aan ons menselijk gedrag; wat bepaald wordt door 3 dingen.

1. Door de impulsen van de genen die we meekregen bij de geboorte,
2. Door de impulsen vanuit de zich steeds verder ontwikkelende geest en
3. Door een samenspel tussen ons denken (cognitieve vaardigheden), voelen (sociaal- emotionele vaardigheden) en willen (ons actieve handelen).

De mens kan zich het beste ontwikkelen als die drie kwaliteiten: ons denken, voelen en willen, in evenwicht zijn.

Denken, voelen, willen

Het denken vindt plaats in ons hoofd. Is de mens in balans dan is het denken vrij. Is de mens in disbalans dan hou je bijvoorbeeld je hoofd niet meer koel of heb je door stress een te vol hoofd en dat heeft een ongezond effect op je lijf.

Het willen uit zich in onze ledematen. Is een mens in balans dan is dat actief handelen zichtbaar doordat iemand iets voor elkaar krijgt, iets in beweging zet. Is de mens in disbalans dan blijft hij vastzitten in het hoofd en krijgt hij letterlijk niets uit zijn handen .

Het voelen komt vanuit de romp, ons middengebied. Kinderen hebben buikpijn als ze zich ongelukkig voelen en wij kennen wel het gevoel van vlinders in onze buik of een gebroken hart. Is een mens in balans dan is er een ritmische in- en uitademing van rustig in jezelf gekeerd zijn en open naar de buitenwereld, van spanning en ontspanning, van sympathie en antipathie. Is er een disbalans in het gevoelsgebied dan is een gezonde wisselwerking tussen het deken en actieve handelen niet meer goed mogelijk. Je blijft of vast in je hoofd zitten en krijgt niets meer voor elkaar, of je wil zoveel dat je allemaal dingen doet, waarover je met terugwerkende kracht liever iets beter had willen nadenken.

Een goed evenwicht tussen het denken voelen en willen is volgens de antroposofie de basis voor een gezonde ontwikkeling. Dat zie je terug in het vrijeschoolonderwijs waar in ideale omstandigheden om die reden even veel aandacht wordt besteed aan cognitief leren, creatief werken en actief bezig zijn.

Samenvattend kan je dus zeggen dat de drieledigheid van de mens bestaat uit het lichaam, de ziel en de geest. In de ziel vinden we wederom een 3- ledigheid in de vorm van de zogenaamde zielenkrachten; het denken het voelen en het willen.

Het 4-ledig mensbeeld

Naast het 3-ledige mensbeeld, is er ook het 4-ledig mensbeeld. Het lichaam van de mens bestaat niet alleen uit datgene wat je ziet en wat tastbaar is. Je zou als je goed ‚kijkt‘ 4 onlosmakelijk met elkaar verbonden ‚lagen‘ ofwel wezensdelen in de mens kunnen zien.

De natuur kan helpen deze wezensdelen beter te begrijpen.

Het mineralenrijk
In de mens schuilt een stuk van de wereld van de stenen. Alles wat tastbaar is in de mens, alles wat vanuit zichzelf onbeweeglijk is, noemt men vanuit de antroposofie het fysieke lichaam.

Het plantenrijk
Het alleen tastbare is levensloos, planten daarentegen leven, groeien en bloeien. Planten en bomen zijn ritmisch opgebouwd net als de ademhaling en de hartslag in het menselijk lichaam. Dat ritme en die groeikracht in de mens maken het verschil tussen een levend en een gestorven mens. Dit levende lichaam noemt men levenslichaam of etherlichaam.

Het dierenrijk
Het plantenrijk is door wortels verbonden aan de aarde. Dieren daarentegen kunnen zich vrij bewegen en worden gedreven door instincten. Onbewust en in lijn met de natuur zoeken zij voedsel, vechten en vluchten zij en planten zij zich voort. Dat deel in de mens noemt men het astraal lichaam. 
Het levenslichaam leeft, het is als een mens in coma. Het astraallichaam geeft het organisme gevoelens, stemmingen, gedachten, het geheugen en de mogelijkheid actief te handen.

Het mensenrijk
Dat wat de mensen onderscheidt van de dieren is het menselijk bewustzijn en de moraliteit. Mensen zijn in staat oorzaak en gevolg te zien en ze kunnen over zichzelf, hun gevoelen en hun handelen na denken. Dat specifiek menselijke deel in de mens noemt men het ik. Het is de kapitein op het schip. Diegene die bewust besluit is wel of iets juist niet te doen. Hoe meer bewust je in het leven staan, hoe meer het ik aan het werk is.

Dit is de 4-ledigheid in het antroposofie: Het fysieke lichaam, het levenslichaam, het astraallichaam en het ik.

Hieronder volgt een filmpje, waar de 3- en 4- ledigheid in beeld is gebracht.