Filosoferen over vrijheid
Na de woorden- en informatiezee van afgelopen 3 artikelen over leven met de antroposofie, wil ik je vandaag vertellen over vrijheid. De informatie, tot nog toe, bestond uit kennis die ik, hopelijk op een begrijpelijke manier tot uitdrukking heb proberen te brengen. Vandaag neem ik de vrijheid een beetje extra persoonlijke kleur toe te voegen door mijn gedachten met je te delen.
Luister deze tekst via YouTube of via de bekendste podcastaanbieders zoals bijv. Spotify.
De antroposofie is een meer dan 100 jaar oude maatschappelijke stroming, die op veel gebieden steeds interessanter wordt in onze huidige maatschappij. Biologisch- dynamische boeren zijn juist, in deze tijd van ingewikkelde boerenproblematiek een goed antwoord op natuurinclusieve landbouw en veehouderij. Vrijescholen schieten als paddenstoelen uit de grond vanwege de grote vraag naar onderwijs dat wél meer recht doet aan de kleurrijke ontwikkeling van kinderen. Zelfs in de architectuur verschijnen duurzame pareltjes zoals het nieuwe hoofdkantoor van de Triodosbank, waar het daadwerkelijk lukt met liefde voor de aarde te bouwen. Daarmee bewijzen de praktische impulsen van de antroposofie actueler te zijn dan ooit.
Levensvragen
Naast die geslaagde en begrijpelijke impulsen vanuit de antroposofie, zijn er ook veel thema's die, ook voor mij, heel moeilijk of zelfs niet te begrijpen zijn. Het bestaan van de geestelijke wereld is zo'n thema, de vraag in hoeverre wij als mens vrij zijn of de overtuiging vanuit de antroposofie dat er een reden is achter onze biografie. Zolang het leven goed gaat, kan je je wel verbonden voelen met het thema karmische plannen. Maar hoe zit het als je in dit leven vreselijke ellende mee moet maken?
Al sinds mensenheugenis zijn mensen op zoek naar antwoorden op levensvragen. Voor enkelen moge het antwoord duidelijk zijn, voor de meesten is dat echter niet het geval.
In onze zeer materialistische wereld, waar we via de wetenschap alles willen kunnen bewijzen, is het nou eenmaal niet eenvoudig vast te stellen of wij mensen eigenlijk wel een vrije wil hebben, hoe het gevoel van liefde tot stand komt en of er iets als een lotsbestemming bestaat. Men noemt het graag snel gezweef of spiritueel gezwets, maar het zijn existentiële vragen. Want wat gebeurt er na het sterven en welke plek heeft onze aarde nou echt in de oneindige dimensie van onbereikbare sterren en planeten? Hoe graag we ook meer zouden willen weten, ons bewustzijn is nog zo klein, dat de werkelijke waarheid (voor de meeste van ons) verborgen zal blijven.
Vrijheid
Rudolf Steiner zag zijn antwoorden op deze levensvragen heel helder en probeerde er woorden aan te geven. Aan ons de keus of we ons ermee kunnen verbinden. Het prettige bij de antroposofische geesteswetenschap vind ik persoonlijk dat ik het niet als voldongen feiten aan hoef te nemen. Ik kan er iets over lezen of horen, dat met mijn gedachtenkracht bewerken en het dan als waarheid in mij opnemen, of als onwaar/nog niet waar opzij leggen.
Die vrijheid in de antroposofie is voor mij een hoog goed. Ik werd gedurende mijn vrijeschooltijd aangemoedigd een vrij mens te zijn. Ik heb daar geleerd mijn eigen overtuigingen vorm te geven. Er is geen kerk die mij opvoedde met een religieuze overtuiging. God of zijn uitvoerende kerkelijke macht bepalen niet voor mij wat goed en kwaad is.
Ik mag zelfs de nieuwe religie, onze wetenschap, met kritische interesse volgen. Ik neem graag kennis aan van een expert, maar ben me er altijd van bewust dat ook wetenschap aan de tijd en aan geld 'onderhevig' is.
In de antroposofie kan je geen afvallige zijn; ik ben met mijn bewustzijn verantwoordelijk voor al mijn denken, gevoelens en daden.
Beweeglijkheid
Steiner moedigde beweeglijkheid in de mens aan. Dogmatisme zit echter in weze in elk van ons mensen omdat we, als we van iets overtuigd zijn, vanzelf een beetje statisch worden. Mensen volgen graag en dan is het prettig als je houvast hebt aan een 'zo hoort het'. Antroposofie is dat niet, want antroposofie is altijd in beweging.
Dat spreekt mij aan. En ik merk bij mezelf dat ik het lastig vind als bij mensen beweeglijkheid en openheid in het denken ontbreekt. Natuurlijk ook als het mensen zijn die leven met de antroposofie. Ik hoop zelf met een open blik de wereld te betrachten en de ander met respect voor zijn/haar overtuigingen in vrijheid te laten.
Mijn persoonlijke religie is de vrijheid in mijn denken.
Zijn wij mensen vrij?
Steiner schreef in 1894 zijn boek Filosofie der vrijheid. Hij is overigens niet de enige mens die zich bezig heeft gehouden met de vraag of de mens in de kern een vrij wezen is. Vele filosofen gingen hem voor en wie We zijn ons brein heeft gelezen van Dick Swaab, weet dat tot de dag van vandaag de vraag nog niet voor ons allen met tevredenheid is beantwoord.
Het verschil tussen Swaab en Steiner is dat Swaab wetenschap probeert in te zetten om te bewijzen dat wij mensen niet meer zijn dan ons brein en Steiner met geesteswetenschap probeert te verklaren dat we in de kern wel vrij zijn. Probleem is dat het een ongrijpbaar, filosofisch onderwerp is, dat zowel vanuit wetenschappelijk als vanuit geesteswetenschappelijk gezichtspunt onderhevig is aan onze menselijke gedachtenkracht. En dan zijn we weer terug bij af, want in hoeverre is ons denken over ons denken vrij?
Ik hoop van harte dat het waar is dat ik als mens niet slechts onderhevig ben aan de grillen van mijn hersenen, maar dat Steiner gelijk heeft. Dat er werkelijk een IK in mij bestaat, een geestelijke kern; dat mijn bewustzijn de toegang is tot vrijheid.
Wat denk jij? Zijn wij mensen vrij? In hoeverre zijn jouw gedachten vrij?
Meer lezen?
Een uitgebreidere samenvatting van de inhoud van de Filosofie der vrijheid gaat te ver voor een artikel over antroposofie voor beginners. Hier vind je het boek en hier een mooie site waar geprobeerd is de kern te vatten van dit ingewikkelde, filosofische hoogstandje met een hoopgevende uitkomst over vrijheid.
Interessante citaten:
" Er zijn vele wegen naar antroposofie. Men zou zich niet moeten stoten aan het wezen van enkele mensen die antroposoof willen zijn. Antroposofie moet je proberen te beleven. Antroposofie is eigenlijk het enige dat niet dogmatiseert en niet erop is gespitst iets op één manier te presenteren. Het streven is juist iets van verschillende kanten te aanschouwen. De kern van de antroposofie ligt in het leven en niet in de vorm. Men is, als je begrepen wil worden, er helaas toe gedwongen vormen te gebruiken die algemeen begrepen worden." R. Steiner
Verder lezen:
Dit vind je misschien ook leuk
Hoe de antroposofie mij inspireert
26/09/2019
Wat is euritmie?
18/10/2020
Eén reactie
Henk van den Dorpel
Heel mooi gezegd allemaal! 🙂
Of wij mensen vrij zijn? Minder dan we denken, zou ik zeggen.
Bij “vrijheid” is er sprake van “mate van.”
Totale vrijheid zou ook betekenen “almachtig.” Immers, alles wat je niet naar believen kunt veranderen, dat beperkt je vrijheid.
Je zou daarom evengoed de vraag kunnen stellen: Zijn wij mensen almachtig? Niet zo erg, zou ik zeggen….
In elk geval niet in de huidige staat van dit leven
Of wij vrij kunnen denken?
Bij veel mensen wordt hun wereldbeeld in grote mate bepaald door de informatie van de “geestelijke leiders” die ons hebben opgevoed. (Ouders, onderwijzers, voorgangers in de kerk…) Ons wereldbeeld wordt veelal beschouwd door een gekleurde bril. Het zal zelden voorkomen dat iemand hier in het Westen de Koran gaat lezen en denkt: “Goh, dit is duidelijk een openbaring uit de geesteswereld, ik word Moslim en ga leven volgens de Koran. Iemand die daarentegen als Moslim wordt opgevoed, zal de overtuiging hebben dat de Koran zo’n geweldig boek is en zo bijzonder dat het bijna niet anders kan of het bevat de waarheid over het leven. Hij of zij beoordeelt de informatie (koran) door een gekleurde bril, zonder het zelf te beseffen.
Maar ook hier geldt denk ik dat je moet spreken over “mate van.” Een bepaalde mate van vrijheid van denken hebben we wel, denk ik.
Wat denk je zelf, eigenlijk?