Tim van Tongeren - Waldorf Inspiration

Leeftijd: 32
Beroep: Universitair Archeoloog – Onderzoeker.
Kinderen: Nog geen.
School: The Brighton Waldorf School (UK).
Oudvrijescholier: Ja, voor een deel van mijn schooltijd.

Hoe heb je de vrijeschool leren kennen?

Mijn ouders kwamen in aanraking met de antroposofie en de vrijeschool omdat een zus van mijn moeder kleuterjuf was op de vrijeschool in Leiden. Mijn ouders kozen er voor om mij de dreumes-, peuter- en kleuterklassen te laten doen in Voorschoten, een toenmalige dependance van Vrijeschool Mareland.

Toen het moment aanbrak om naar klas 1 te gaan werd het lastiger voor mij om op de vrijeschool te blijven omdat de afstand naar de hoofdlocatie vrij groot was. Tevens had het vrijeschoolonderwijs toentertijd - we spreken over de eerste helft van de jaren 90 - geen erg goede naam wanneer het aankwam op leerprestaties en toekomstperspectieven. Een vrijeschool voor voortgezet onderwijs in de directe omgeving was toen nog toekomstmuziek en toelating op een reguliere middelbare school werd niet altijd als vanzelfsprekend gezien na de vrije basisschool. Om die redenen werd besloten dat ik mijn basisschool- en middelbareschooltijd zou doorbrengen in het reguliere onderwijs.

De vrijeschool bleef echter altijd trekken en zat me zo jong als ik was al in het bloed. Ik bracht klasgenootjes op de reguliere basisschool er toe om lampionnen te maken en met Sint Maarten langs de deuren te gaan. Ook al hadden zij geen idee waar dat allemaal voor nodig was, ze konden de snoepjes altijd waarderen. Vaak liepen de vakanties van de vrijeschool en de reguliere scholen niet synchroon en ging ik een af en toe een dagje met mijn tante mee naar haar kleuterklas. Dat was fantastisch! Ook gedurende mijn pubertijd en studententijd bleef ik via sociale media en mijn familie betrokken bij de vrijeschool en ging ik me meer in de antroposofie verdiepen. Ik werd onder meer lid van de vrijeschoolgroep op Facebook. Inmiddels was ook mijn nicht werkzaam op de vrijeschool in Leiden en was mijn tante na vele jaren aan haar welverdiende pensioen toe.

Het was in 2014 toen ik als archeoloog deel nam aan een archeologische opgraving in het oosten van Engeland. Daar ontmoette ik de vrouw die later mijn levenspartner zou worden. Een van onze eerste gesprekken ging over onze jeugd die ik doorbracht in Nederland en zij in het onherbergzame noorden van Wales. Zij doorliep de toenmalige vrijeschool aldaar en ging aansluitend naar de vrije middelbare school in Hereford. Ik verhuisde in 2015 naar Cardiff waar wij samen gingen wonen.

Door een traumatische ervaring verloor mijn vriendin in 2016 haar baan in sales en wilde haar leven een radicaal andere richting geven. Ik stelde haar voor iets te doen met haar grote liefde voor kinderen, creativiteit, de natuur en de vrijeschool. Ze besloot de opleiding tot Waldorf kleuterjuf te doen en is nu in die hoedanigheid werkzaam in Brighton, in het zuiden van Engeland. Ook ik ben nauw betrokken bij de school en aanverwante initiatieven in de regio. Tevens ben ik mede beheerder van de vrijeschoolgroep op Facebook. Samen met mijn vriendin maak ik Waldorf poppen en decoraties voor de seizoenstafel welke we verkopen via onze webshop.

Al met al is de vrijeschool altijd een rode draad door mijn leven geweest. Wat ik ook doe, ik kom er niet vanaf. En gelukkig maar!

Leestip: De vrijeschool - Weet waar je aan begint!

Waarom kies je voor de vrijeschool?

De huidige manier waarop scholing is vormgegeven in de westerse wereld is aan verandering toe. Het systeem voldoet niet meer aan de eisen van deze tijd en men begint steeds meer in te zien dat het ‘stampen’ van ken+nis niet zaligmakend is. Het doel van onderwijs moet zijn om onze kinderen de kennis en vaardigheden te leren die zij nodig hebben om deel te nemen aan de maatschappij en om zich te ontwikkelen tot evenwichtige en betrokken individuen die zich een eigen mening kunnen vormen. Al deze kennis en vaardigheden leer je niet alleen uit boeken en voorgekauwde werkjes maar ook uit ervaring. Uiteraard is het belangrijk om vooruitgang te monitoren, maar dat hoeft niet aan de hand van een steeds groter wordend aantal toetsen. Ik ben groot voorstander van het uitstellen van het academisch leren tot wanneer het kind 7 jaar is. De kleuterjaren zijn er om te spelen en te ervaren. Niet iedere activiteit hoeft een academisch doel te hebben, vrij spel is enorm leerzaam en heel belangrijk.

Hoewel de vrijeschool zich helaas steeds meer moet conformeren aan de staatsbemoeienis met het onderwijs is het mijn hoop dat leerkrachten de bovenstaande kernwaarden niet uit het oog verliezen en deze waar mogelijk proberen in te passen in de dagelijkse praktijk. Het vrijeschool onderwijs mag van mij zoveel mogelijk onderscheidend zijn! Steeds meer reguliere scholen zien nu ook in dat het anders moet en experimenteren met elementen uit de pedagogie van Steiner, Montessori en andere onderwijsvernieuwers. Er komt ook steeds meer wetenschappelijk bewijs voor de werkzaamheid van pedagogische strategieën die op de vrijeschool heel gewoon zijn maar door de buitenwereld regelmatig zijn afgedaan als geitenwollensokken-gedoe. De vrijeschool liep zonder het te weten al jaren voorop! Aan de uitvoer is echter in de laatste decennia een en ander verbeterd.

Naast het minder toetsen en minder prestatie gericht werken vind ik het belangrijk dat het individuele kind leidend is in zijn/haar eigen ontwikkeling, niet de toets, de statistiek of de minister.
We bevinden ons in een tijdperk waarin het leven zich steeds meer online, achter een scherm en digitaal afspeelt. Een kind moet deze vaardigheden leren om te kunnen meedraaien in de maatschappij, maar alles op z’n tijd. Laat het kind zich eerst verwonderen door de schoonheid van zijn/haar omgeving, de natuur, kleuren en mooie materialen. De introductie van het scherm komt pas véél later aan de beurt, als de dromerige eerste 7 jaar van het mensenleven al lang en breed voorbij zijn.

Tot slot is er nog de balans tussen academische en creatieve ontwikkeling. In het reguliere onderwijs slaat deze balans regelmatig door naar het academische en worden vakken als muziek en beeldende vorming er langs de rand ingeperst, omdat het verplicht is. Op de vrijeschool zijn deze twee meer in balans, maar ook verweven. Er zit bijvoorbeeld creativiteit in de periodelessen en ook in de manier waarop letters worden aangeleerd. Waarom kan een meisje niet leren houtbewerken en een jongen niet leren breien? Individualisme, digitalisering en een steeds stressvoller bestaan gaan ten koste van onze creatieve geest. Je kan niet vroeg genoeg beginnen met het stimuleren van deze kant van de ontwikkeling. Ook voor de geestelijke gezondheid is dit een must!

Wat zijn de grootste verschillen tussen vrijescholen en andere vormen van onderwijs?

Antroposofisch mensbeeld

Vrijeschoolonderwijs is gebaseerd op de filosofie van Rudolf Steiner, genaamd de antroposofie. Hieruit komt een mensbeeld voort en een studie van de menselijke ontwikkeling. Het leven wordt bijvoorbeeld grofweg verdeeld in ontwikkelingsfasen van 7 jaar. In iedere periode van 7 jaar wordt een ander deel van ons menszijn ontwikkeld. Deze materie is veelomvattend en daarom niet geschikt voor dit interview. Het loont echter om jezelf een beetje in te lezen alvorens te kiezen voor de vrijeschool. Het boekje Antroposofie, een kennismaking van Henk van Oort is hiervoor goed geschikt. Leerkrachten in het vrijeschoolonderwijs zien de leerling volgens het antroposofisch mensbeeld en kijken dus niet alleen naar de fysieke en academische ontwikkeling maar ook naar de geestelijke kant van een kind. Moeilijkheden met leren of problemen rondom de sociale vaardigheden worden bijvoorbeeld vanuit verschillende hoeken bekeken. Er wordt getracht een echte oplossing voor het probleem te zoeken op een holistische wijze, zonder enkel aan symptoombestrijding te doen.

Leestip: Antroposofie voor beginners

Worden wie je bent

Een goede balans tussen creativiteit en academische prestatie. ‘Worden wie je bent’ houdt in dat allerhande talent ontplooit kan worden. Leerlingen worden opgeleid tot creatieve denkers met een eigen wereldvisie en een goed geïnformeerde mening. Veel reguliere scholen zijn erg prestatie gericht en focussen voornamelijk op academische vaardigheden.

Periode onderwijs

Onderwijs vindt veelal klassikaal plaats en geleid door de leerkracht. Hierin onderscheidt de vrijeschool zich van bijvoorbeeld Montessori onderwijs of initiatieven als de democratische school. Er zijn periodelessen waarin gedurende een langere periode (een aantal weken) dagelijks 2 of 3 uur aandacht wordt besteed aan een bepaald vak. De vakken die op deze wijze gegeven worden zijn doorgaans lezen, schrijven, Nederlands, rekenen, aardrijkskunde, geschiedenis, biologie, wiskunde en natuur-en scheikunde. In de onderbouw (tot en met klas 6/groep 8) worden deze vakken gegeven door de klassenleraar, die leraar gaat ook gedurende 6 jaar met de leerling mee. Bij het maken van het rooster voor de periodelessen wordt rekening gehouden met het jaarritme in de natuur (geen plantkundeperiode in de winter) en de jaarfeesten. Naast periodelessen zijn er vaklessen voor bijvoorbeeld de creatieve vakken en vreemde talen, vaak gegeven door een vakdocent.

Ritme

Op de vrijeschool wordt gewerkt met het ritme van de natuur en de veranderende seizoenen. Om het jaar extra structuur te geven worden er verschillende jaarfeesten gevierd. Deze jaarfeesten zijn een mix van de bekende christelijke feesten zoals Kerstmis en Pasen, maar ook minder bekende vieringen zoals Michaël, Sint-Maarten en Sint-Jan. Hoewel al deze feesten in de eenentwintigste eeuw een christelijke connotatie hebben werden ze al gevierd ver voordat het christendom bestond. De wijze van vieren op de vrijeschool bevat elementen uit de christelijke tradities rondom de feesten maar ook uit de voorchristelijke periode. Steiner moedigde aan tot het aanpassen van de feesten aan de lokale tradities. In Nederland viert men bijvoorbeeld Carnaval, terwijl bij ons in Groot Brittannië de eerste dag van mei (Mayday) uitbundig op scholen wordt gevierd.

Leestip: De jaarfeesten - Een overzicht voor de vrijschool

Gemeenschap

Rondom vrijescholen bestaat vaak een hechte gemeenschap van ouders. Het kan zo zijn dat dit sterker het geval is rondom staatsvrije vrijescholen omdat deze kleiner zijn en vaak recent ontstaan uit groepswilskracht. Op de ouders wordt regelmatig een beroep gedaan om te helpen met school gerelateerde zaken. Daarnaast worden ouders op creatieve wijze aan het werk gezet om bijvoorbeeld een sinterklaascadeautje te maken voor de kinderen, uiteraard met hulp van juf of meester. De jaarfeesten vormen hoogtepunten tijdens welke de gemeenschap bij elkaar komt. Er wordt feest gevierd met unieke tradities, lekkernijen en gezelligheid.

Bijzondere vakken

Op vrijescholen worden vakken en stof aangeboden die op andere scholen niet gewoon zijn. Denk hierbij aan houtbewerken, breien, euritmie, maar ook bijvoorbeeld de Noorse- en Germaanse mythologie. Het idee dat er op vrijescholen antroposofie wordt onderwezen is een misverstand. De leerkrachten werken volgens het antroposofisch mens- en wereldbeeld en zijn hierin geschoold. De leerlingen horen hier niets over, tenzij ze er in de middelbare school jaren zelf naar vragen. Hierin verschilt de vrijeschool van bijvoorbeeld een christelijke of islamitische school waar de ideologie waarop het onderwijs gestoeld is ook wordt onderwezen aan de leerlingen.

Zijn vrijescholieren voorbereid op het echte (harde) leven?

Ja. Zeker anno 2020 is de vrijeschool niet meer de zachte lieve wereld die het voorheen misschien wel was. De toenemende overheidsbemoeienis betekent dat leerdoelen veranderen maar ook dat toetsing en digitalisering toenemen. De leerkrachten op de vrijeschool leven ook ‘het echte leven’ en maken leerlingen net zo goed weerbaar als leerkrachten in het reguliere onderwijs. Daar is uiteraard ook een grote taak voor de ouder weggelegd. Op de vrijeschool leer je inventief en kritisch denken, dit zijn juist de skills die je heel ver kunnen brengen in de huidige maatschappij.

Zijn vrijescholen elitaire scholen?

Nee. In de basis zijn vrijescholen dat zeker niet. Steiner richtte de eerste school op in 1919, in samenwerking met de directeur van de Waldorf Astoria sigarettenfabriek in het Duitse Stuttgart. De doelgroep was de kinderen van fabrieksarbeiders en dus niet de elite.

Omdat vrijescholen zo veel mogelijk vrij wilden blijven van overheidsbemoeienis (dat is waar het ‘vrij’ in vrijescholen naar verwijst) werd staatssubsidie jarenlang afgewezen. Dit zorgde er voor dat de ouderbijdrage vrij hoog was en er zo dus onbedoeld in verhouding veel beter bedeelden aangetrokken werden. Het feit dat de ouderbijdrage in veel gevallen inkomensafhankelijk was zorgde er echter voor dat ook minder rijke mensen voor de vrijeschool kozen. Zij schraapten hiervoor vaak de laatste centen bij elkaar en kozen heel bewust voor pionierend onderwijs voor hun kinderen, in lijn met hun wereldvisie. Hierdoor werd alsnog een combinatie van rijker en minder rijk gecreëerd.

Inmiddels zijn veel vrijescholen ontvangers van overheidssubsidie en zijn er de bijbehorende concessies aan het curriculum gedaan. Dit maakt de school laagdrempelig in financiële zin en toegankelijk voor iedereen. Nog altijd geldt echter dat het statistisch gezien vaker hoger opgeleiden zijn die zich tot het vrijeschool onderwijs aangetrokken voelen. Dit komt mogelijk omdat zij de verschillende vormen van onderwijs grondiger onderzoeken voor er een keuze gemaakt wordt. Hoewel dus toegankelijk voor iedereen zul je op de scholen vaker hoger opgeleide ouders aantreffen met een levensstijl die draait rond duurzaamheid, groen leven en ethische keuzes. Uiteraard is dit een generalisering. Mensen van alle achtergronden en levenswandels zijn te vinden op de vrijeschool en iedereen is welkom!

Speelt racisme een rol in de antroposofie/vrijeschool?

Rudolf Steiners antroposofie bevat een onderdeel wat verhaalt over het ontstaan van de mensheid en de rol daarin voor de verschillende rassen. Sommige rassen komen hierin beter uit de verf dan anderen en dit kleine onderdeel van de antroposofie kan daardoor, volgens onze huidige maatstaven, als racistisch worden aangemerkt. De wereldwijde Antroposofische Vereniging heeft een aantal jaar geleden officieel afstand genomen van dit deel van de antroposofie en het maakt daarom geen onderdeel meer uit van de huidige leer.

Hoewel Steiners werk dus enig racisme bevat is bekend uit mondelinge overlevering dat hij stond voor gelijkheid en een gelijke behandeling voor iedereen. De reden waarom Steiner enkele in de huidige tijd als racistisch te bestempelen uitlatingen heeft gedaan is onbekend. Vaak wordt gesuggereerd dat dit te maken heeft met de tijd waarin hij leefde, wat niet geheel ondenkbaar is. Hij groeide op in de periode van spanningen rond het ontstaan van de Eerste Wereldoorlog en overleed in het Interbellum. De laatste jaren van zijn leven vielen samen met de opkomst van Adolf Hitler en het begin van het fascisme in Duitsland. Dit was een lange periode vol spanningen, armoede, wrok en naties die lijnrecht tegenover elkaar stonden. Wat wel of niet wordt opgevat als racisme veranderd met de tijd. Het uiterlijk van Zwarte Piet is hier een voorbeeld van. Voortschrijdend inzicht heeft er gelukkig toe geleid dat racisme geen plaats meer heeft in de antroposofische leer.

Op scholen is er een anti racisme code en gelukkig wordt het leerlingenbestand langzaam ook meer divers. Uiteraard is nooit 100% te voorkomen dat er racistische ideeën leven onder leden van een gemeenschap. Dat kan immers niet gecontroleerd worden en is de verantwoordelijkheid van ieder individu. Als het aan de oppervlakte komt echter wordt er hopelijk direct mee afgerekend op een efficiënte manier. Diversiteit kan nog veel beter en gelukkig wordt daar op veel scholen hard aan gewerkt.

Heeft de vrijeschool sektarische neigingen?

Dit is een hardnekkige fabel. De vrijeschool nog de antroposofie is sektarisch. Je kan prima behoren tot de gemeenschap van een vrijeschool zonder betrokken te zijn bij de antroposofie en zonder verdere verplichtingen anders dan zo nu en dan wat hulp geven aan de juf/meester. Bij de feesten horen bepaalde rituelen, zoals het over vuur springen bij Sint Jan. Dit zijn voorchristelijke elementen van feestvieren die veel voorkwamen en dus geen initiatieriten die horen bij een sekte.

De antroposofie zelf is een leer of filosofie en geen geloof. Je kan naar wens grote of kleine delen van de antroposofie onderdeel maken van je levenswijze en richting. Voor inspiratie kun je lid worden van de Antroposofische Vereniging. Dit hoeft echter helemaal niet. Je kan de antroposofie en de werken van Steiner bestuderen zonder ook maar met de vereniging in aanraking te komen. Je bepaalt dus zelf hoe diep je wil doordringen in de wereldwijde gemeenschap van gelijk gestemden en hoeveel je wilt weten van de antroposofie. Hier komt absoluut nooit enige druk bij kijken. Het kan echter voorkomen dat er door scholen/leerkrachten bepaalde adviezen voor opvoeding worden gegeven. Bijvoorbeeld rondom schermgebruik. Deze adviezen zijn echter niet meer dan dat en zeker geen regels.

Is de vrijeschool nog vrij?

Helaas nee, zoals eerder al gesteld. In Nederland zijn er een groot aantal vrijescholen die nu subsidie ontvangen. In ruil daarvoor moesten concessies worden gedaan aan het curriculum en de toetsing. In sommige gevallen heeft dit tot verbetering geleid. De aansluiting op voortgezet en hoger onderwijs zijn veelal verbeterd evenals de toegankelijkheid van de scholen voor hen die het wat minder breed hebben. Anderzijds is het traditionele hart van de vrijeschool er door aangetast. Omdat ik in Engeland woon, waar 99% van de vrijescholen nog grotendeels vrij zijn van overheidsbemoeienis, zijn de verschillen voor mij heel duidelijk zichtbaar. Echter maakt de vrijeschool in Engeland nu eenzelfde soort strijd door die in Nederland in de jaren 90 plaatsvond. Ook in Engeland zullen helaas concessies moeten volgen om het voortbestaan van de scholen te garanderen.
In Nederland zijn echter ook een groeiend aantal staatsvrije vrijescholen. Vaak zijn dit (relatief) nieuwe initiatieven van enthousiaste oudergroepen. Het loont de moeite de mogelijkheden en verschillen te bekijken alvorens een school te kiezen.

Zijn vrijescholen vooral voor christelijke families?

Dit is absolute onzin. Zoals eerder gezegd is de antroposofie geen geloof maar een pakket aan inzichten en handvatten voor een bepaalde levenswijze. Pas in de laatste jaren van zijn leven raakte Rudolf Steiner meer geïnteresseerd in het christendom en werden met name elementen uit de esoterische hoek van dit geloof onderdeel van de antroposofie.
Wil je jezelf echt verdiepen in de antroposofie dan is het handig om feeling te hebben voor een aantal begrippen en aannames uit het christendom en andere religies zoals de menselijke geest, het bestaan van engelen of hogere wezens, reïncarnatie en karma (maar niet op de boeddhistische wijze).

Op de vrijescholen wordt geen antroposofie onderwezen en ook geen godsdienst. De christelijke jaarfeesten worden gevierd, maar niet per se op een christelijke wijze. In sommige kleuterklassen hangt een schilderij van de Madonna met kind. Hoewel een christelijke afbeelding wordt dit met name gezien als een verbeelding van het archetype van de verzorgende moeder en het kind wat open staat om liefde en lering te ontvangen. Ook zonder de religie heel toepasselijk dus.
Steeds meer leerkrachten en scholen besteden actief aandacht aan diversiteit en passen niet-christelijke feesten in het curriculum in of besteden hier aandacht aan. Denk hierbij bijvoorbeeld aan Divali, wat goed past in de traditie van lichtfeesten op de vrijeschool.

Steiner moedigde diversiteit en lokaliteit aan. Hij stelde dat de locatie van de school en de plaatselijke cultuur de tradities moest bepalen. Vrijescholen zijn er overal, van noord en zuid Amerika via Europa, Afrika en het Midden Oosten tot in het verre oosten van Azië. In het Midden Oosten zijn de tradities veel meer gestoeld op de islam dan op het christendom en in de Verenigde Staten wordt er aandacht besteed aan belangrijke dagen voor oorspronkelijke bewoners. Welke achtergrond of religie je ook hebt (of helemaal geen!), je bent meer dan welkom op de vrijeschool.

Luistertip: Zijn vrijescholen religieus?

Zijn vrijescholen geschikt voor kinderen met een diagnose zoals hoogbegaafdheid of autisme?

Het onderwijs op de vrijeschool is erg klassikaal gericht en daardoor bestaat er soms minder aandacht voor individuele trajecten. Dit verschilt echter heel erg per school en is overal in ontwikkeling. Het is heel verstandig om hier vooraf uitgebreid onderzoek naar te doen. Men volgt uiteraard de nationale regelgeving en probeert programma’s op te zetten om kinderen met een diagnose te helpen. Vraag goed door op de scholen of wordt lid van de vrijeschool facebookgroep en vraag ouders van de vrijeschool bij jou in de buurt naar hun mening en ervaringen.

Binnen de antroposofie worden een kind en zijn/haar ontwikkeling op een holistische wijze benaderd. Er wordt dus niet snel een sticker geplakt met een diagnose. Vaak worden er verschillende opties besproken met ouders die tot verbetering van de situatie kunnen leiden. Hulp aan een kind vraagt vaak om een gezamenlijk aanpak tussen ouders en leerlingen, met de neuzen in dezelfde richting.

Wat wens je vrijescholen toe?

Binnen de vrijeschoolgemeenschap zijn er grofweg twee stromingen. Er zijn mensen die graag zo veel mogelijk vernieuwing zien en er zijn mensen die sterk hechten aan de traditionele waarden van het vrijeschoolonderwijs. Persoonlijk behoor ik tot de laatste groep, maar met een kanttekening. In de traditie van Steiner vind ik het belangrijk dat besluiten en werkwijzen steeds opnieuw worden geëvalueerd en beoordeeld. Waarom doen we dat ook alweer zo? Is dat nog altijd de beste manier? Traditie is prachtig, maar het moet niet verzanden in dogma’s (het hoort nu eenmaal zo en er kan niks veranderd worden! Waarom? Omdat we het al jaren zo doen, dat is traditie!).

Vernieuwen, puur om het vernieuwen vind ik echter niet nodig, het moet wel echt tot verbetering leiden en niet tot vervlakking en verarming. Het gevaar bestaat dan dat de vrijeschool evengoed de eenheidsworst wordt die we zien in het reguliere onderwijs. Ga als vrijeschool achter het antroposofisch mensbeeld staan, achter het bijzonder inspirerende curriculum, achter de unieke werkwijze en achter de prachtige tradities van bijvoorbeeld de jaarfeesten. Wees eigen en verloochen die prachtige identiteit niet om mee te willen bewegen met de massa! Blijf wie je bent!

Is iets van de waldorfpedagogiek zichtbaar bij jullie thuis?

Waar wil je dat ik begin…. Hoewel wij geen kinderen hebben is de wereld van Waldorf bij ons volop thuis aanwezig. Misschien niet zozeer de pedagogiek, maar wel de antroposofie en bijbehorende levensstijl. Onze inrichting bestaat voornamelijk uit natuurlijke materialen. Bij alles wat we doen en iedere keuze die we maken worden plastics en andere kunstmatige materialen zoveel mogelijk vermeden. Dit is ook het geval in onze kledingkast die vol hangt met wol en katoen en waar synthetische stoffen geen plaats hebben. We eten gezond en waar mogelijk biologisch of biologisch dynamisch. We verbouwen onze eigen groente op biologisch dynamische wijze en proberen een paradijs voor bijen te creëren in onze bescheiden achtertuin. Wanneer het aankomt op techniek zijn we niet erg antroposofisch. We hebben gewoon televisie (zij het een kleintje), wifi, computers en smartphones. We leven immers in 2020 niet in 1920.

De seizoenstafel heeft een prominente plaats in onze woonkamer en wordt steeds bijgehouden door ons beide. We hebben een grote kast vol poppen en natuurschatten en er is voor ieder seizoen of feest wat wils. Thuis vieren we de jaarfeesten volop. We bakken bijvoorbeeld drakenbrood met Michaël en blazen eieren uit die we vervolgens verven met Pasen. Soms zijn we streng voor onszelf en tuigen we de kerstboom echt pas op kerstavond op.

Naast ons gewone werk hebben we een Etsy webshop voor het verkopen van handgemaakte antroposofische poppen en figuren voor de seizoenstafel. Menig avond en weekend wordt dus besteed aan het werken met eerlijke natuurlijke producten zoals wol en vilt. We delen onze creativiteit graag met andere en houden er ook van om mooie dingen te maken voor in ons eigen huis.

Doordat mijn partner in het vrijeschoolonderwijs werkt zijn we beide betrokken bij de school en veel randactiviteiten. Zo blijven we op de hoogte van wat er speelt, vergroten wij onze kennis van de antroposofie en verrijken we ons leven.

Wat zijn zo algemeen jouw herinneringen van je eigen schooltijd?

Ik heb hele goede herinneringen aan mijn schooltijd, zowel op de vrijeschool als op de reguliere basisschool en middelbare school. Op de vrijeschool was ik nog vrij jong maar ik herinner me zaken zoals het dompelen van kaarsen, de Sint-Maarten optocht, de geur van vers brood, honing en bijenwas, het nat in nat schilderen en de warmte van de juffen. Goudhaartje was mijn bijnaam en ik was als een vis in het water in de prachtige natuurlijke omgeving van het klaslokaal en de school. Laatst bij het opruimen van de zolder in mijn ouderlijk huis vond ik een aantal Sintcadeaus die mijn ouders voor mij hebben gemaakt als onderdeel van een klassikaal project. Prachtig, die herinneringen zijn uniek!

Ook op de reguliere basisschool heb ik een fantastische tijd gehad. Ik was een redelijk makkelijke leerling en had een vrij grote vriendengroep. Met sommige van hen heb ik nog altijd contact. Het onderwijs was prima en de leerkrachten waren fijn en warm. Ook hier zijn het vooral de hoogtijmomenten zoals het kerstontbijt die me vooral zijn bijgebleven.
Op de middelbare school was het ook fijn. Ik deed vwo, zakte toen naar de havo maar heb uiteindelijk toch het vwo afgerond. Ook hier heel kundige en betrokken leerkrachten en een diverse klas met veel aardige mensen en een aantal vrienden voor het leven. Al met al was mijn start in het leven een heel fijne.

Welke vaardigheden/kennis wens je kinderen toe als basis voor hun toekomst?

Een eventueel toekomstig kind wens ik toe dat hij/zij zich kan ontplooien tot een evenwichtig, gelukkig, liefdevol, sociaal en kritisch denkend mens. Een liefdevolle, open en meevoelende levensinstelling zijn essentieel, maar ook de mogelijkheid om de eigen grenzen te bewaken en van zich af te bijten waar nodig. Ik hoop dat hij/zij zich kan ontplooien in een leuke baan. Het gaat daarbij niet per se om veel geld verdienen of aanzien, maar vooral om je thuis voelen en doen wat je leuk vindt om te doen. Het werkzame leven wordt steeds langer, het naar je zin hebben gedurende al die jaren is essentieel! Kritisch leren denken is een absolute must in deze tijden van verharding, verrechtsing en fake news. Vorm je eigen mening en geloof in je eigen idealen. Je kan de wereld in je eentje niet veranderen maar je kan wel de eerste steen leggen van de fundering waarop verbetering kan worden gebouwd.