Biologisch-dynamisch – Wat is dat?

De biologische-dynamische landbouw is de oudste biologische landbouwmethode. In 1924 is door Rudolf Steiner, de grondlegger van de antroposofie, de zogenaamde ‘Landbouwcursus’ gegeven aan een groep boeren en grootgrondbezitters. In die tijd, na de Eerste Wereldoorlog, deden chemische bestrijdingsmiddelen hun intrede. Steiner zag echter om zich heen dat de kwaliteit van de bodem en de biodiversiteit hierdoor ernstig achteruit ging. Meteen na zijn cursus werden een groot aantal van zijn inzichten en aanbevelingen door boeren in de praktijk toegepast. Het hoofddoel van zijn cursus was om de bodem zo goed mogelijk te verzorgen. Als deze grond, de basis voor biodynamische boeren, van goed kwaliteit is, zullen ook de gewassen die daar op groeien van hoge kwaliteit zijn en de mens voeden op een gezonde manier.

Leestip: Wie was Rudolf Steiner?

Afstemmen op Moeder Natuur

Als wij mensen honger of dorst krijgen kunnen we de waterkraan opendraaien en in de koelkast kijken; en als het donker wordt doen we het licht aan. Planten kunnen dit allemaal niet. Met hun wortels stevig in de aarde zijn ze volkomen afhankelijk van wat Moeder Natuur in petto heeft; licht en warmte van de zon, regenwater of juist niet, en in de winter kou en duisternis. Zo gezien zijn de planten die wij eten totaal afgestemd op het ritme van de seizoenen. Dit afstemmen op de dag- en seizoensritmes speelteen belangrijke rol in de biodynamische landbouw.

Doordat steeds meer gewassen worden geteeld met behulp van hydrocultuur, kunstlicht, computergestuurde koeltechnieken en andere niet-natuurlijke methodes, beschikken we het hele jaar door over bijna elk denkbare fruit- of groentesoort. De keerzijde hiervan is dat gekweekte planten geen enkele voeling meer hebben met de seizoenen, en volgens Steiner wij daardoor ook niet.

Zon en maan

Het is niet voor niets dat een bepaald gewas groeit op een bepaald moment in het jaar. Zodra de zon bijvoorbeeld in de zomer en lente hoger aan de hemel staat, ontvangt de aarde meer hitte en licht. Dit zet aan tot groei van scheuten, bladeren, bloemen en zaadontwikkeling, zodat gewassen zich kunnen voortplanten. Je zou het zo kunnen zien dat de aarde daarmee levenskracht in- en uitademt. Maar zodra de zon lager aan de hemel staat en planten minder licht krijgen, zoals in de herfst en winter, laten ze hun blad vallen en trekken ze zich terug in de aarde, om een periode van rusttijd in te gaan.

Naast het dag- en nachtritme maakt ons werelddeel vier seizoenen mee en heeft ook de maancyclus volgens Steiner veel invloed op planten. De oude Grieken ervoeren de volle maan bijvoorbeeld als een rijke tijd waarin zaailingen zich helemaal kan ontplooien. Je kunt het zelf een keer testen: zaai pal voor volle maan. Volgens Steiner zal het zaad goed groeien en hoge opbrengt leveren, terwijl planten bij afnemende maan volgens hem een sterk wortelgestel ontwikkelen.

Leestip: Blogserie: Antroposofie voor beginners

Het boerenbedrijf als één organisme

Een ander inzicht van Steiner is dat het bedrijf zo compleet mogelijk moet zijn door kringlopen, om zo de aankoop van bijvoorbeeld voer en mest tot een minimum te beperken. Hoe gemengder het bedrijf, hoe meer mogelijkheden om het echt gezond te maken. Ook de interactie met de omgeving speelt een belangrijke rol. Zo zijn er rondom een biodynamische boerderij hagen, bomen, poelen voor een levendige biodiversiteit. In de loop van de jaren ontstaat er zo een samenhangend organisme met een eigen karakter.

Een bijzonder aspect dat Rudolf Steiner in zijn ‘Landbouwcursus’ aanraadde was het gebruik van preparaten. Het gebruik hiervan is karakteristiek voor de bd-landbouw. Zo worden er bijvoorbeeld preparaten gemaakt van geneeskrachtige planten om toe te voegen aan compost, waarmee de bodem nog vitaler en levendiger gemaakt wordt. Het maken en toepassen van biodynamische preparaten is een onderdeel van het werk dat de verbinding van boeren en tuinders met de levensprocessen versterkt en hen scherpt als waarnemers van die processen. De preparaten zijn ook bij een toenemend aantal niet bd-telers in trek, zoals bij Franse wijnbouwers. De bekendste zijn het koemestpreparaat en een kiezelpreparaat.

Alles is verbonden

Biologisch-dynamische landbouw heeft als uitgangspunt dat alles op aarde een manifestatie is van, en verbonden is met een geestelijke realiteit. Zo ook de aarde zelf. Het is de overtuiging dat het materiële ontstaat vanuit het geestelijke, en niet andersom. Het ontstaan van het universum is niet een eenmalig gebeuren, maar een langdurig evolutionair proces dat zich nu nog steeds voortzet. In die zin is de mens medeschepper geworden van de aardse realiteiten. In de landbouw in de meest letterlijke zin.

Lijkt in de fysieke wereld alles naast elkaar te staan, in de levende wereld is alles met alles verbonden, als één geheel. Dat is dan op meerdere niveaus voor te stellen, tot en met de sterren en planeten aan toe. Voor de boer of tuinder is het de uitdaging om hier een levende verbinding mee te verkrijgen en er naar te handelen.

Het Demeter-keurmerk voor bd-producten

Demeter is het kwaliteitskeurmerk voor biodynamische landbouw en voeding, en gaat in de eisen nog een stukje verder dan biologisch. Er worden hoge eisen gesteld aan dierenwelzijn, milieu en natuurontwikkeling. Het uitgangspunt van het Demeter-keurmerk is dat er samenhang bestaat tussen mens, plant, dier, bodem en kosmos. Gezond en lekker voedsel komt voort uit een vitaal levend systeem waarin bodemvruchtbaarheid letterlijk de de basis. Kies je voor producten met een Demeter-keurmerk, dan kies je voor een gevarieerd menu uit een gevarieerd landschap. Zo draag je bij aan de vitaliteit van jezelf en je omgeving. Voor nu én later.