Opvoeden zonder vloeken
Bewust ouderschap

Geweldloze communicatie in de opvoeding

Soms lijkt niets meer te helpen als het kind niet doet wat wij zo graag willen. Soms worden we overweldigd door de stress van het alledaagse, drukke leven, waar we op tijd moeten komen en de kinderen maar niet opschieten. En soms komt ons die zoveelste ruzie zo de neus uit dat wij ouders flippen. We verliezen de beheersing en mopperen, schelden, kleineren, straffen, verleiden, veroordelen, beledigen en berispen om vat te krijgen op moeilijke situaties. Ja, in elke gezin vliegen weleens de onaardige woorden ouders uit de mond, worden we woedend of zetten we onze kinderen fysiek of verbaal onder druk. 

Niemand wil vloeken en toch doen we het allemaal wel eens. Achteraf zijn we teleurgesteld over onszelf, want dat vloeken heeft een prijs. Opvoedkundig zijn we niet echt lekker bezig, we hebben zelf een schuldgevoel dat ons kwelt en het zorgt daarbij altijd voor een slechte stemming in huis.

Noot: Ik gebruik in dit artikel vloeken als verzamelwoord voor verbale druk op welke manier dan ook.

We kennen het allemaal

Wie kent het niet? De woonkamer is omgebouwd tot een enorme hut waardoor je overal over struikelt. De puber heeft zichzelf wat te eten gemaakt en laat alles liggen - zelf het deksel was te zwaar om dicht te draaien. De kat heeft op het tapijt gespuugd. De tafel staat nog vol met het ontbijt en dan komt je kind binnen, trapt zijn modderschoenen uit en laat zijn jas op de grond vallen. Je wordt woest! Het is net het druppeltje dat de emmer doet overlopen.

We hebben toch allemaal begrip voor deze ouder die de zelfbeheersing verliest?

Veel ouders wisten voordat ze kinderen hadden niet eens dat ze zo ontzettend boos konden worden. Kinderen halen veel in ons naar boven. De drukte, chaos en onvoorspelbaarheid die bij het ouderschap horen, zijn dan ook regelmatig de vonk voor een uitbarsting van woede. Het is goed om je te beseffen dat voor ieder van ons het ouderschap vermoeiend is en dat we allemaal wel eens moeite hebben onszelf te controleren.

Hart onder de riem

Nog voordat we kijken naar oplossingen, hier een hart onder de riem. Je staat er niet alleen voor! We zijn allemaal wel eens die dreigende vader of die gillende feeks die we niet willen zijn. En we weten allemaal donders goed dat wij de volwassen zijn in het plaatje en wij de verantwoordelijkheid hebben tot zelfbeheersing. Ja, dat weten we. Maar ga je toch door het lint, wees dan mild voor jezelf. Oordeel niet te hard, je bent niet gek en ja de last van het ouderschap is af en toe zwaar. Blijf niet hangen in schuldgevoel, huil als het nodig is, krabbel op, deel je zorgen, bied je excuses aan en recht je rug! Besef je dat kinderen jou willen zien. Jij met alles wat bij je hoort, ook je fouten. Ben zelf het goede voorbeeld door je kinderen te leren dat boosheid bij het leven hoort, net als spijt hebben, excuses aanbieden, willen leren en doorgaan. Veel is te repareren in de band tussen ouders en hun kinderen, als je maar kwetsbaar durft te zijn en sorry kan zeggen (en hierbij geldt beter laat dan nooit!)

Sorry

"Ik zei dat je een onmogelijk kind bent. Dat was niet aardig en niet eerlijk van mij. Ik zei dat omdat ik te moe ben en stress heb. Maar dat heeft niets met jou te maken. Je bent goed zoals je bent."

"Ik werd heel boos op je omdat ik vond dat je op je broertje moest letten. Nu besef ik dat ik jou nooit met je 7 jaar die verantwoordelijkheid had mogen geven. Ik ben de moeder en ik ben altijd verantwoordelijk voor jullie allebei. Sorry voor mijn boosheid, dat gaf je vast een heel vervelend gevoel. Je ziet dat ook ouders - dus ook ik - nog elke dag dingen tegen komen die we moeten leren." (Mijn eigen woorden tegen mijn oudste zoon...eerlijk over ouderschap.)

"We herinneren ons allebei nog de dag dat ik je geslagen heb. Vroeger dacht men dat slaan hoorde bij de opvoeding. Er zijn veel jaren voorbij gegaan, nu ben je zelf vader en ik weet intussen beter. Het spijt me dat ik dat ooit gedaan heb."

Stress

Of het nou de baas is die hamert op een deadline, de baby die de nacht elk uur wilde drinken, of het kind dat voor de zoveelste keer over de bril plast; soms is de koek op en flippen we. Af en toe is het gewoon allemaal teveel en is het emotionele gewicht van het hele gezin moeten dragen te vermoeiend. Dit heet stress. Stress is de ellendige boosdoener in heel veel situaties.

Kortdurende stress of spanning hoort bij het leven. Zolang je gezond bent, verdwijnt het gevoel van druk als je ontspant. Wanneer je je niet meer kunt ontspannen wordt spanning tot langdurige stress dat chronische gevolgen heeft voor je gezondheid.

Je kent misschien wel de vecht- en vluchtmodus, een verdedigingsmechanisme dat ook wel een acute stressreactie wordt genoemd. Tijdens deze stressreactie worden er in de hersenen bepaalde wegen gekozen die het verstand omzeilen. Rent je kind de straat op en grijp je het net op tijd bij de arm, dan was deze reactie die ontstond door stress snel en heel verstandig. Maar ook schreeuwende of huilende kinderen kunnen zorgen voor een stressreactie waardoor we soms handelen vanuit de vecht- en vluchtmodus om het probleem op te lossen. We roepen verwijtend naar een kind dat een glas om gooit, we verliezen empathie voor een huilend kind en we grijpen het kind te hardhandig bij de arm als het vastloopt in een woedeaanval. Allemaal heel onverstandig.

Naast het toch al niet altijd zo eenvoudige ouderschap, leven we in een tijd waar we allemaal op een sneltrein van perfectie zitten. Daardoor staan veel mensen continu onder stress, waardoor we op heel veel dingen in het leven reageren vanuit die stressreactie. Ondoordacht en zonder het verstand (de prefrontale cortex) te raadplegen. Voortdurend onder stress staan, is ongezond voor jezelf en dus ook negatief voor de relatie met al je geliefden.

Is stress een helaas toch al te vaak getrouwe gezel van jou, recht je rug en durf het aan om jezelf in de spiegel aan te kijken. Het is tijd voor verandering.

Opvoeden zonder vloeken

"Niet vloeken tegen kinderen kan de wereld veranderen." Nicola Schmidt

Van vloeken wordt niemand gelukkig en daarbij werkt vloeken simpelweg echt niet als opvoedkundig instrument. De stemming in het gezin leidt eronder evenals de band met je kinderen. Uit wetenschappelijk onderzoek blijkt zelfs dat straffen en vloeken het negatieve gedrag van kinderen slechts tijdelijk stoppen. We leren kinderen in plaats van probleemoplossende strategieën, vermijdingsstrategieën. Boos worden op een kind dat slaat, leert een kind dat het alleen moet slaan op het moment dat de ouder niet kijkt. Kinderen leren uit angst voor straf juist dat ze soms beter kunnen liegen. Het is zelfs uit onderzoek gebleken dat kinderen die voor elk wissewasje beloond worden (dreumesen kregen een blokje als ze een potlood opraapten), minder vanuit intrinsieke motivatie iets goed willen doen voor anderen.

Een glimlach, aanmoedigen, ondersteunen, duidelijk zijn en liefde geven - dat helpt kinderen in hun ontwikkeling!

Niet vloeken betekent natuurlijk niet dat kinderen alles mogen. Natuurlijk mag en moet je duidelijk aangeven waar (jouw) grenzen liggen. Er is echter een groot verschil in hoe je de dingen brengt. Schreeuwen tegen een kind, negatief veroordelend spreken en het echt vernederen, activeert dezelfde delen van de hersenen als het slaan van een kind. Het is niet de taak van kinderen om aardig tegen ons ouders te zijn. Het is onze taak om de kinderen in een situatie groot te brengen waar we harmonieus kunnen samenleven. Kinderen verdienen het nooit gekwetst te worden. Het is altijd de taak van de ouders om verantwoordelijkheid te nemen.

Tijd dus om te kijken naar wat dan wel?

Belangrijk werk

it is easier to build strong childrenGulle ouders hebben coöperatieve kinderen. Toegeeflijkheid betekent niet dat deze vorm van liefdevol ouderschap gemakkelijk is, het is vaak zeer tijdrovend en vooral in de eerste levensjaren hard werken. Kinderen neem je niet er even bij - kinderen leiden je niet af van belangrijker werk, kinderen zijn zelf het belangrijkste werk. - Kinderen verdienen jouw aandacht en een behandeling die past bij de behoefte van het kind in ontwikkeling.

Op een 'behoeftengerichte' manier met kinderen omgaan en op ooghoogte met hen in verbinding komen, vergt veel geduld en vertrouwen in de kinderen en ook in jezelf als ouder. Als je zo opvoedt, steek je er tijd en moeite in om te ontdekken welke behoefte er schuilgaat achter gedrag. En dat vergt een grote mate van zelfreflectie. Opvoeding is zelfopvoeding zegt men graag in antroposofische kringen. Natuurlijk kost het meer tijd dan lof, straf en met consequenties dreigen om af te dwingen wat jou als volwassenen goed lijkt, maar op de lange termijn zal je inspanning zeer de moeite waard blijken.

In de praktijk

Wat kan je als ouders doen om liefdevol met je kinderen om te gaan en toch ervoor zorgen dat je familiaire stormen en stress doorstaat, waarbij ook nog eens de regels in het gezin worden nageleefd? Geduld, doorzettingsvermogen en empathie zijn nu gevraagd!

Het goede voorbeeld

Kinderen leren door na te bootsen. Wil je graag dat kinderen iets leren, leef het voor. Regels leef je voor, zodat kinderen zien hoe het hoort. Toon jij je dankbaarheid, dan zullen je kinderen ook hun dankbaarheid leren tonen. Luister je met aandacht naar het verhaal van je kind, dan zal het kind ook met meer aandacht naar jou willen luisteren. (Lees hier meer over het goede voorbeeld).

Kinderen tot de schoolrijpheid hebben onze hulp nodig om opdrachten om te kunnen zetten, dus doe de dingen samen. Samen de dingen in het leven aangaan, sterkt bij kinderen hun eigenwaarde - ik ben belangrijk, ik ben nodig!

Tijd

Geef kinderen tijd om te oefenen. Een kind van 5 dat netjes moet leren eten, begint pas net met oefenen, jij hebt al wat langer ervaring. (Vertel je kinderen dat jij ook kind was en dingen moest leren.) De motoriek om een mes goed te gebruiken hangt af van de ontwikkeling van de motoriek. Leren omgaan met emoties, hangt af van de ontwikkeling van de hersenen (het deel van de hersenen dat we gezond verstand noemen ontwikkelt zich nog tot een kind 25 is!) Houd er rekening mee dat kinderen tijd nodig hebben. Heb geduld, wacht af, toon empathie, oefen en doe het goed voor.

Wees concreet

Als je tegen je kind zegt dat het niet moet morsen, dan weet het kind niet wat het wel doen moet, alleen wat het niet moet doen. Als een kind een glas om gooit, doet het dat niet expres. Een kind vertellen dat het dom is, zorgt er niet voor dat het de volgende keer niet gebeurt. Het probleem samen oplossen - samen met een doekje alles schoonmaken - geeft het kind een concreet idee hoe het het problemen kan oplossen.
Tegen je kind zeggen dat het zijn kamer moet opruimen is voor kleine kinderen veel te abstract. Geef concrete, overzichtelijke opdrachtjes (Kinderen leren opruimen) zodat het opruimen kan leren.

Verbinding zoeken

Verbinding is het medicijn tegen een heleboel ellende in het gezin. Kinderen die zich gezien voelen, zijn veel meer bereid om mee te werken. Heb jij het gevoel dat je kind en jij elkaar niet begrijpen? Gedraagt je kind zich stuurs, raar, zoekt het ruzie? Zet dan eens alles opzij. Neem de tijd, lees samen met je kind een boek, knuffelen, zorg voor humor in het gezin, zing, doe een spelletje, lach samen (verplicht elke dag!), interesseer je voor de hobby van je kind (puber) of ga naar buiten voor een rondje samen. Samen! (zonder telefoon of andere afleiding). Als je die resetknop weet te vinden en je met aandacht erbij bent, kom je weer tot verbinding. En opeens is al het rare gedrag als sneeuw voor de zon verdwenen. Lukt het niet meteen om tijd te vinden, zorg dan dat je snel op een ander moment ruimte maakt.

De dag in verbinding beginnen en niet achter je kinderen aanzeuren? Sta iets vroeger op, leg de kleren al de vorige avond samen klaar (of laat de kinderen het zelf klaar leggen), dek de tafel al voordat je naar bed gaat. Met meer tijd, is er minder kans op stress in de ochtend en meer gelegenheid om in liefde en verbondenheid allemaal een eigen kant uit te vliegen.

Eindig elke avond in harmonie. Neem ook daar de tijd voor en liever niet te laat zodat de kinderen oververmoeid zijn. Lees voor, knuffel, masseer en laat ruimte ontstaan voor een gesprek. Was het toch niet makkelijk bij je kleintje, blijf in de buurt. Blijf naast het bed zitten, vouw de was op de gang en zing wat voor jezelf.

De 5 A's

Wil je graag dat je kind een bepaalde regel volgt en dat lukt nog niet, dan kan je goed gebruik maken van de 5 A’s methode. Protesteert je kind heftig dan is dat geen reden voor stress. Kinderen kijken graag of regels waterdicht zijn (en natuurlijk zijn die dat, want dat biedt nou juist een veilig kader.)

Aandacht: Wil je iets bereiken dan moet je aandacht onverdeeld zijn. Dus niet multitasken, maar even alles opzij.
Aanspreken: Noem het kind bij de echte naam. „Ja jij wordt nu aangesproken!“
Aankijken: Maak oogcontact, ook al is het maar even.
Aanwijzing: Nu komt de aanwijzing. Duidelijk, concreet en bondig.
Aanhouden: En nu volhouden; vriendelijk maar standvastig, totdat de opdracht is volbracht.

Reduceer stress

Probeer je dagelijkse stress te reduceren. Lees eens over leven met aandacht (ook wel Slow Living genoemd of onderdeel van een minimalistische levensstijl). Probeer je er bewust van te zijn wanneer de stress je reageren beïnvloed. Misschien moeten je kinderen niet naar hun kamers omdat jij rust nodig hebt, misschien moet jij even de tuin in en op adem komen. (Zie oefeningen hieronder).

Doorbreek stressige situaties door je hersens voor de gek te houden. Begroet je kind jou in de ochtend met een dijk van een ochtendhumeur? Word niet boos, maar begin een lied te zingen of doe spontaan een zonnegroet. Merk je dat je stress aan het opbouwen bent, bouw het actief af door opeens alles met links te doen als je normaal rechtshandig werkt. Het klinkt gek, maar zo blijf jij de baas van je eigen reacties.

Oefeningen voor jou

Om de vicieuze cirkel van stress en vloeken te doorbreken, kan je de volgende oefeningen eens proberen:

Ademen

Zorg voor het bewust ademen van frisse lucht als medicijn tegen stress. Dit helpt echt! Kijk de kunst af bij rokers die elk uur diep inhalerend een sigaret roken. Die sigaret is natuurlijk uit den boze, maar rokers genieten zo van hun sigaret omdat het ontspant. Ga elk uur (of minimaal 5x per dag) even naar buiten of steek je hoofd door een open raam en haal bewust 5x diep in- en uit adem. Je werkt actief aan meer ontspannenheid.

Stilte

Probeer elke dag zeker drie momenten van stilte te creëren. Ga even zitten of liggen en sluit je ogen. Adem 10 keer rustig in en uit door de neus. Probeer in gedachte stil te zijn. Mijn oudtante die gezond bijna 103 werd, leerde mij dit: Leg je middelvinger en duim op de buitenhoek van je gesloten ogen, voel de zachte druk op je oogbol. Leg je wijsvinger op je voorhoofd. Je pink en ringvinger rusten op je wang. Ik nam met deze aanwijzingen een soort stilte meditatie op.

Terugdenken

Sluit elke dag als je in bed ligt de dag af met het terugdenken van de dag en rond dat af met het formuleren van drie goede gedachten over jezelf. Terugblikken is fijn door in omgekeerde volgorde na te gaan wat je hebt gedaan, gevoeld en gedacht. Wie heb je ontmoet? Wat waren belangrijke momenten? Wat gebeurde er? Wat deed je? Wat ging er goed? Waar was je trots op? Op welk moment was jij helemaal jij?

Tweede bewustzijn

Schep een soort innerlijk tweede bewustzijn in jezelf. Iemand die als het ware over je schouder mee kijkt - niet kritisch, maar opbouwend en liefdevol. Deze oefening kan je helpen om niet vanzelfsprekend mee te gaan in de drukte van de dag, waardoor je je eigen grenzen en grenzen van je kinderen beter in blik kunt houden. Kijk in de avond terug. Wat heb je meegemaakt? Wat gebeurde er? Hoe was dat voor mij? Hoe was dat voor de ander? Wat mag tot het verleden horen en waar wil ik mijn aandacht op vestigen en meenemen in de volgende dag?
Oefen je dit langer, dan zal je merken met meer afstand te kunnen kijken naar je eigen handelen. Je leeft meer jouw leven, dan dat het leven met al haar lastige situaties je overrompelt.

Innerlijke schoonmaak

Doe een kleine innerlijke schoonmaak.
1. Neem een situatie voor ogen of schrijf het op. Feitelijk en objectief. Wat gebeurde er?
2. Beschrijf de emotionele kant van de situatie. Wat deed het met mij en de ander? Alle oordelen, emoties en impulsen zijn welkom. Je mag ongenuanceerd zijn.
3. Neem afstand en vraag jezelf af waar het nou eigenlijk om ging. Wat was de wezenlijke kern? Wat was de confrontatie voor jou en/of voor de ander? Zou het anders kunnen? Formuleer een voornemen voor de toekomst.

Je zou het een drieledige oefening kunnen noemen. Kijken vanuit de objectiviteit van het stoffelijke van het lichaam. Aandacht besteden aan de roerselen van de ziel. En bewustzijn toevoegen, idealen en doelen stellen voor de toekomst vanuit de geest. Daarmee ontwikkel je niet alleen maar grip op of rust voor lastige situaties, maar is het ook een onderdeel van persoonlijke ontwikkeling, inzicht en zelfkennis. Resultaat: een schoner en rijker innerlijk en meer positiviteit en liefde die mag stromen naar het meest dierbare wat je mag begeleiden - jouw kind!

Kijk hier voor meer tips om stress te reduceren.

Leestips:
Vertel het zaadje niet dat het een bloem moet worden.
Omgaan met woedeaanvallen
Ontspannen opvoeden - Doe je zo!
10 tips bij ruzie tussen broers en zussen.
Huilen is communicatie
Antroposana folder - Spanning en stress, hoe kom ik ervan af?
Erziehung ohne schimpfen van Nicola Schmidt

Eén reactie

  • Marc

    Wat een mooi artikel! Precies iets waar ik nu veel mee geconfronteerd word. Dank voor de bemoediging en de goede handvatten

Laat een antwoord achter

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Ontdek meer van Waldorf Inspiration

Abonneer je nu om meer te lezen en toegang te krijgen tot het volledige archief.

Lees verder